© Borgis - Nowa Stomatologia 2/2010, s. 68-73
*Konrad Wroński1, Roman Bocian1, Adam Depta2
Czy pacjenci są dobrze informowani przez lekarzy dentystów o stopniu ryzyka proponowanego zabiegu stomatologicznego? Prawne aspekty związane z udzieleniem informacji o ryzyku wykonania zabiegu leczniczego w Polsce
Are patients sufficiently informed by the dentists about the risk connected with the suggested treatment? Legal aspects related to importing information about the risk of dental procedures in Poland
1Oddział Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr M. Pirogowa w Łodzi
Ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej: dr n. med. Jerzy Okraszewski
2Zakład Finansowania Ochrony Zdrowia Katedra Polityki Ochrony Zdrowia Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Romuald Holly
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Jadwiga Suchecka
Summary
Introduction: One of the primary patients' rights is a right to being informed about the degree of the risk and possible complications following dental treatment. In the 21st century it is the patient that accepts or rejects a suggested method of medical intervention.
Objectives: The purpose of this research was to evaluate whether dentists respect the patients' right to information about a degree of the risk of a dental treatment.
Material and methods: A group of 400 patients staying in Pirogow Hospital in Lodz was requested to fill in a survey prepared by the authors, in which tools were used to examine respecting by dentists the patients' right to information about a degree of the risk related to dental treatment. The necessary calculations were done by means by followings packets: STATISTICA 7.1 and EXCEL 2008.
Results: The analysis of the research shows that 77 (19.25%) of the respondents were informed by their dentists about the risk and possible complications accompanying dental treatment. Among the 400 respondents, 323 (80.75%) answered that the dentists had not informed them about possible risk and complications connected with the suggested dental intervention.
Conclusions: The results of the survey conducted among the patients staying in Pirogow Hospital in Lodz point to a serious problem related to observing by dentists a right of a patient to being informed about the risk of a suggested dental treatment. A right to information about a degree of risk in suggested dental treatment is one of a primary patients' right.
WPROWADZENIE
>W XXI wieku w relacjach lekarz-pacjent dominuje model partnerski, zgodnie z którym lekarz pomaga choremu wybrać dla niego najlepszą metodę diagnostyki i leczenia (1-3). Ale to pacjent jest osobą, która akceptuje lub odrzuca proponowaną metodę interwencji medycznej. Po to, aby chory mógł podjąć najlepszą dla siebie decyzję o dalszym postępowaniu leczniczym musi posiadać pełną kompetencję decyzyjną, co oznacza, iż powinien on mieć:
>– możliwość oceny korzyści i strat płynących z proponowanych świadczeń medycznych;
>– możliwość oceny ryzyka płynącego z proponowanego postępowania medycznego;
>– pełną i zrozumiałą informację na temat świadczenia medycznego.
>Dlatego przed wykonaniem każdej interwencji medycznej, lekarz dentysta ma prawny obowiązek przeprowadzenia z pacjentem nie tylko rozmowy mającej na celu wyjaśnienie mu celu i rodzaju zabiegu jakiemu ma zostać poddany, ale także ma prawny obowiązek poinformowania chorego o stopniu ryzyka i możliwych powikłaniach proponowanej interwencji medycznej (4, 5).
>Pacjenci, którzy korzystają ze świadczeń stomatologicznych/dentystycznych zarówno w publicznych jak i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej są chronieni przez prawa pacjenta (5-7). Jednym z podstawowych praw pacjenta jest prawo do informacji o stopniu ryzyka proponowanej interwencji medycznej (8-12).
CEL PRACY
>Celem pracy była ocena przestrzegania prawa pacjenta do informacji o stopniu ryzyka proponowanego zabiegu stomatologicznego przez lekarzy dentystów.
MATERIAŁ I METODY
>Sondaż poświęcony przestrzeganiu prawa pacjenta do informacji o stopniu ryzyka proponowanego zabiegu stomatologicznego przez lekarzy dentystów został przeprowadzony w 2009 roku wśród pacjentów przebywających w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu im. dr Mikołaja Pirogowa w Łodzi.
>W celu przeprowadzenia sondażu przygotowano ankiety. Wypełnienie ankiety było dobrowolne i anonimowe. Kwestionariusz ankiety zawierał 6 pytań zamkniętych. Przed rozdaniem każdej ankiety pytano chorego czy w ciągu ostatnich pięciu lat miał leczone zęby w gabinecie stomatologicznym/dentystycznym i czy wyraża zgodę na udział w badaniu. Po otrzymaniu pozytywnej odpowiedzi pacjentom wręczano ankietę do wypełnienia.
>Grupę badaną stanowiło 400 pacjentów przebywających w oddziałach i poradniach Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dr Mikołaja Pirogowa w Łodzi, które wyraziły zgodę i poprawnie wypełniły ankietę.
>Niezbędne obliczenia przeprowadzone zostały za pomocą pakietów: STATISTICA 7.1 i EXCEL 2008.
WYNIKI
>W badaniu uczestniczyło 400 osób, z czego 326 kobiet – co stanowiło 81,5% ogółu badanych i 74 mężczyzn – co stanowiło 18,5% ogółu badanych. Wiek osób, które były poddane badaniu najczęściej zawierał się w przedziale od 45 do 65 lat, co stanowiło 70,0% ogółu ankietowanych pacjentów. W grupie ankietowanych pacjentów dominowały osoby z wykształceniem średnim – co stanowiło 73,2% badanych. W ankiecie wzięły głównie udział osoby, które pochodziły z miasta zamieszkanego przez więcej niż 500.000 mieszkańców – 331 osób – co stanowiło 82,8% wszystkich respondentów (tab. 1).
Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy.
| | Liczba badanych | (%) |
| Wiek | do 25. roku życia | 4 | 1,0 |
| od 25. do 45. roku życia | 40 | 10,0 |
| od 45. do 65. roku życia | 280 | 70,0 |
| powyżej 65. roku życia | 76 | 19,0 |
| RAZEM: | 400 | 100,0 |
| Płeć | kobiety | 326 | 81,5 |
| mężczyźni | 74 | 18,5 |
| RAZEM: | 400 | 100,0 |
| Miejsce zamieszkania | w mieście powyżej 500 000 mieszkańców | 331 | 82,8 |
| w mieście od 25.000 do 500 000 mieszkańców | 40 | 10,0 |
| w miejscowości poniżej 25 000 mieszkańców | 20 | 5,0 |
| na wsi | 9 | 2,2 |
| RAZEM: | 400 | 100,0 |
| Wykształcenie | podstawowe | 9 | 2,3 |
| zawodowe | 45 | 11,3 |
| średnie | 293 | 73,2 |
| wyższe | 53 | 13,2 |
| RAZEM: | 400 | 100,0 |
>Z badania ankietowego wynika, że dominowali pacjenci korzystający z gabinetu stomatologicznego/dentystycznego rzadziej niż raz na rok (321 pacjentów – 80,3% ogółu ankietowanych) (tab. 2).
Tabela 2. Częstości korzystania z usług gabinetu stomatologicznego/dentystycznego przez osoby biorące udział w ankiecie.
| Częstość korzystania z usług gabinetu stomatologicznego/dentystycznego: | Liczba badanych | (%) |
| Raz na kwartał | 0 | 0,0 |
| Raz na pół roku | 7 | 1,7 |
| Raz w roku | 72 | 18,0 |
| Rzadziej niż raz na rok | 321 | 80,3 |
| RAZEM: | 400 | 100,0 |
>W przeprowadzonym badaniu 372 (93,0%) respondentów uznało, że zostało dobrze poinformowanych przez lekarza dentystę o rodzaju zabiegu stomatologicznego, który miał być u nich wykonany (ryc. 1). Wśród 400 ankietowanych, 28 (7,0%) odpowiedziało, że nie otrzymało wyczerpującej informacji na temat proponowanego zabiegu stomatologicznego.
Ryc. 1. Opinie pacjentów na temat przekazywania przez lekarza dentystę informacji na temat proponowanego zabiegu stomatologicznego.
>W przeprowadzonej analizie statystycznej przy pomocy programu STATISTICA 7.1, nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie pomiędzy płcią, wiekiem, wykształceniem, miejscem zamieszkania a opinią pacjentów na temat przekazywania przez lekarza dentystę informacji na temat proponowanego zabiegu stomatologicznego (p>0,05).
>W przeprowadzonym badaniu 77 (19,25%) ankietowanych stwierdziło, że zostali poinformowani przez lekarza dentystę o ryzyku i możliwych powikłaniach związanych z zaproponowanym u nich zabiegiem stomatologicznym (ryc. 2). Wśród 400 ankietowanych, 323 (80,75%) pacjentów odpowiedziało, że lekarz dentysta nie poinformował ich o możliwym ryzyku i powikłaniach związanych z proponowaną u nich interwencją medyczną.
Ryc. 2. Opinie pacjentów na temat przekazywania przez lekarza dentystę informacji na temat ryzyka i możliwych powikłań zwiazanych z proponowaneym zabiegiem stomatologicznym.
>W przeprowadzonej analizie statystycznej przy pomocy programu STATISTICA 7.1, nie stwierdzono także zależności istotnych statystycznie pomiędzy płcią, wiekiem, wykształceniem, miejscem zamieszkania a opinią pacjentów na temat przekazywania przez lekarza dentystę informacji o ryzyku i możliwych powikłaniach proponowanego u nich zabiegu stomatologicznego (p>0,05).
OMÓWIENIE
>Wyniki przeprowadzonej ankiety wśród pacjentów przebywających w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu im. dr Mikołaja Pirogowa w Łodzi wskazują na poważny problem związany z przestrzeganiem przez lekarzy dentystów prawa pacjenta do informacji o stopniu ryzyka proponowanego zabiegu stomatologicznego. Okazuje się, że 323 (80,75%) respondentów wskazywało na brak informacji od lekarza dentysty o stopniu ryzyka proponowanej interwencji medycznej.
>Prawo do informacji o stopniu ryzyka proponowanej interwencji medycznej jest jednym z podstawowych praw pacjenta przebywającego w gabinecie stomatologicznym/dentystycznym.
Prawne aspekty związane z udzielaniem informacji o stopniu ryzyka zabiegu stomatologicznego
>W XXI wieku idea autonomii pacjenta jest wszechobecna w prawie medycznym na całym świecie, w tym także w Polsce. Przed każdym zabiegiem stomatologicznym, lekarz dentysta ma obowiązek przeprowadzenia rozmowy z chorym celem wyjaśnienia mu celu i rodzaju zabiegu stomatologicznego jakiemu pacjent ma zostać poddany, a także musi poinformować chorego o korzyściach i ewentualnym ryzyku jakie płynie z wybranej metody leczenia. Zgodnie z podpisaną przez Polskę Europejską Konwencją Bioetyczną z dnia 4 kwietnia 1997 roku – w artykule 5 zapisano, iż: „nie można przeprowadzić interwencji medycznej bez swobodnej i świadomej zgody osoby jej poddanej”. Ten obowiązek rzetelnego informowania chorego o ryzyku i skutkach zabiegu stomatologicznego jest jednym z podstawowych praw pacjenta i chroni proces decyzyjny osoby poddawanej interwencji medycznej.
>Informacje przekazywane przez lekarza dentystę pacjentowi na temat proponowanego zabiegu operacyjnego i ewentualnego ryzyka z nim związanego muszą być przekazane w sposób prosty i zrozumiały dla chorego, bez używania skomplikowanej i niezrozumiałej dla laika nomenklatury medycznej. Pacjent musi świadomie brać udział w swoim leczeniu i być informowany na bieżąco o swoim stanie zdrowia.
>Zakres informacji udzielony przez lekarza dentystę o skutkach zabiegu diagnostycznego/terapeutycznego powinien ograniczyć się do przedstawienia typowych – najczęstszych powikłań występujących po danej interwencji medycznej. Lekarz nie ma obowiązku przedstawiania wszystkich bardzo rzadkich lub/i nietypowych powikłań, które występują niezwykle rzadko po wykonaniu danej procedury medycznej.
>Akty prawne dotyczące kwestii świadomego udziału chorego w procesie diagnostycznym i leczniczym zostały zapisane w artykule 13 Kodeksu Etyki Lekarskiej:
>„1. Obowiązkiem lekarza jest respektowanie prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących jego zdrowia.
>2. Informacja udzielona pacjentowi powinna być sformułowana w sposób dla niego zrozumiały.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Wroński K et al.: Autonomia pacjenta w opiece zdrowotnej. Ginekologia Praktyczna 2008; 1: 22-26.
2. Wroński K: Prawa pacjenta. Nowotwory 2007; 3: 326-332.
3. Ostrowska A: Prawa pacjenta. Antidotum 1996; 6-8: 86-90.
4. Boratyńska M, Konieczniak P: Prawa pacjenta. Wydawnictwo Difin, Warszawa 2001.
5. Nestorowicz M: Prawo medyczne. Toruń 2000.
6. Mikołajczyk S: Prawa pacjenta: wymagania i oczekiwania w stosunku do personelu medycznego. Wydawnictwo Medix, Poznań 1994.
7. Liszewska A: Problem zgody pacjenta jako dylemat aksjologiczny. Prawo i Medycyna 1999; 1: 85-89.
8. Safjan D: Prawo pacjenta do informacji o rozpoznaniu i prognozowanych metodach leczenia. Antidotum 1993; 1: 26-28.
9. Nowicki M: Europejska Konwencja Praw Człowieka, wybór orzecznictwa. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 1998.
10. Hirsh HL: A visitation with informed consent and refusal. Leg Med 1995; 147-203.
11. Cotsonas CE: Informed consent: law, clinical reality, and the role of the family physician. J Am Board Fam Pract 1992; 5(2): 207-14.
12. Terry PB: Informed consent in clinical medicine. Chest 2007; 131(2): 563-8.
Wykaz wykorzystanych aktów prawnych
1. Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej z dn. 30 sierpnia 1991 roku z późniejszymi zmianami.
2. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 roku z późniejszymi zmianami.
3. Kodeks Etyki Lekarskiej.
