Pomimo obecności na rynku farmaceutycznym wielu leków hipotensyjnych, skuteczność terapii nadciśnienia tętniczego nadal pozostaje niezadowalająca. W wiodących krajach, jak Stany Zjednoczone i Kanada skuteczność terapii nadciśnienia tętniczego jest najwyższa i wynosi odpowiednio 50 i 65% (1, 2). Współczynniki te wskazują, że nadal u 35% (w Kanadzie) i u połowy chorych (w Stanach Zjednoczonych) nie udało się znormalizować wartości ciśnienia. W olbrzymiej większości innych krajów, w tym także w Polsce współczynniki skuteczności terapii są znacznie niższe (3). Jest to jedną z głównych przyczyn niedostatecznej kardio-, nefro- i neuroprotekcji u chorych z nadciśnieniem tętniczym. Wprowadzenie nowych leków hipotensyjnych o odmiennym od dotychczasowych mechanizmie działania może tę niekorzystną sytuację poprawić. W przebiegu nadciśnienia tętniczego u bardzo wielu chorych stwierdza się wzmożoną aktywność układu renina-angiotensyna-aldosteron. Dotychczasowe leki blokujące ten układ (beta-blokery, inhibitory konwertazy angiotensyny, sartany) zwykle nie w pełni go hamują i dlatego nie zawsze skutecznie zapobiegają powikłaniom sercowo--naczyniowym. Wiele danych wskazuje na to, że zablokowanie działania reniny w pełniejszy sposób zahamuje działanie układu renina-angiotensyna-aldosteron i poprawi skuteczność leczenia hipotensyjnego.

Renina odkryta została w 1898 roku przez Tigerstedta. Prekursorem reniny jest preprorenina, która ulega przekształceniu do proreniny, a następnie reniny (4). Przekształcanie proreniny w aktywną biologicznie reninę odbywa się dwoma szlakami. Droga proteolityczna polega na odszczepieniu N-końcowego 43 aminokwasu proreniny pod wpływem plazminy lub trypsyny (5, 6). Proces ten zachodzi w komórkach aparatu przykłębuszkowego nefronów. Drugi szlak nieproteolityczny polega na konformacji N-końcowego polipeptydu proreniny (7, 8). Prorenina i renina jest syntetyzowana nie tylko w aparacie przykłębuszkowym nerek, lecz także w mniejszym stopniu w tkance mózgowej, nadnerczach, oku, jądrach, jajnikach. Receptor reniny zidentyfikowano w 2002 roku i wykazano, że związanie reniny do tego receptora powoduje czterokrotny wzrost produkcji angiotensyny I (9). Prace nad inhibitorami reniny trwały długo. Początkowo zsyntetyzowano analog reniny w postaci dużego peptydu, który można było podawać jedynie parenteralnie (10). W późnych latach 80. ubiegłego wieku opracowano bezpośrednie inhibitory reniny w postaci znacznie mniejszych molekuł, które można było podawać doustnie. Znane są one pod nazwami enalkiren, remikiren i zankiren (11). Wprowadzenie ich do lecznictwa zostało zatrzymane już na początku III fazy badań klinicznych z powodu bardzo niskiej biodostępności (poniżej 1%), krótkiego półokresu trwania i małej skuteczności terapii hipotensyjnej. Dalsze badania doprowadziły do odkrycia niepeptydowego związku o małym ciężarze cząsteczkowym i lepszej biodostępności. Związek ten o nazwie aliskiren zarejestrowany został w Stanach Zjednoczonych przez Food and Drug Administration w marcu 2007 roku, a w sierpniu bieżącego roku minie 4 lata od wprowadzenia tego leku do terapii nadciśnienia tętniczego w Europie (12). Biodostępność aliskirenu jest niewielka i wynosi 2,7%. Półokres trwania wynosi około 20-40 godzin. Lek ten wydalany jest w 90% z żółcią, a tylko w 10% z moczem. Z tego powodu nie jest wymagana redukcja dawki u chorych z upośledzeniem czynności nerek (12). Nie wchodzi w interakcje z warfaryną, cymetydyną, atenololem, lowastastyną. Ciekawe spostrzeżenia przynosi praca Tapaninen i wsp. (13) odnośnie wchłaniania aliskirenu z przewodu pokarmowego. Autorzy ci udowodnili, że picie soku pomarańczowego lub jabłkowego obniża stężenie tego leku w surowicy krwi nawet o 80%, równolegle natomiast zwiększa się aktywność reninowa osocza. Jest to spowodowane znacznie gorszym wchłanianiem aliskirenu z jelit, natomiast eliminacja leku drogą nerek nie ulega zmianie. Aliskiren powoduje znaczny wzrost sekrecji nieaktywnej reniny. Tak np. aliskiren w dawce 300 mg/dobę powoduje wzrost stężenia reniny o 244% (14). Skojarzenie aliskirenu z hydrochlorotiazydem powodowało jeszcze większy wzrost sekrecji reniny. Jednocześnie aliskiren hamuje aktywność reninową osocza o około 75% (14). Wykazano, że 150 mg aliskirenu hamuje aktywność reninową osocza o 65 i o 40%, gdy stosowany jest jednocześnie z diuretykiem. W badaniach doświadczalnych wykazano ostatnio, że niezależnie od hipotensyjnego wpływu aliskiren zwiększa stężenie angiopoetyny-1, co prowadzi do zwiększenia gęstości siatki naczyń włosowatych w tkankach badanych zwierząt (15). Jak wiadomo pierwotne nadciśnienie tętnicze charakteryzuje się znacznie zmniejszoną gęstością siatki naczyń włosowatych.