© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 1/2014, s. 55-60
*Krzysztof Bauer1, 2, 3, Sławomir L. Czaban2, 4, Robert Gałązkowski3, Jerzy R. Ładny1, 2
Lotnicze misje ratunkowe poszkodowanych z ciężkimi obrażeniami ciała w latach 2011-2012 w rejonie działania filii Lotniczego Pogotowia Ratunkowego w Białymstoku
Helicopter emergency missions for patients with severe body injuries in 2011-2012 in the operational district of Helicopter Emergency Medicine Service in Białystok
1Zakład Medycyny Ratunkowej i Katastrof, Uniwersytet Medyczny, Białystok
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Jerzy R. Ładny
2Szpitalny Oddział Ratunkowy, Uniwersytecki Szpital Kliniczny, Białystok
Kierownik Oddziału: dr Bogusław Poniatowski
3Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, Białystok
Dyrektor Pogotowia: dr Robert Gałązkowski
4Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny, Białystok
Kierownik Zakładu: dr Sławomir L. Czaban
Streszczenie
Wstęp. Mnogie obrażenia ciała wielokrotnie wymagają współpracy specjalistów z różnych dziedzin medycyny zabiegowej, co może być zapewnione przede wszystkim w centrach urazowych. Lotnicze pogotowie ratunkowe ma możliwość szybkiego dotarcia w każdy rejon kraju, zaopatrzenia i szybkiego transportu chorych z ciężkimi obrażeniami ciała do właściwego miejsca docelowego tj. centrum urazowego.
Cel pracy. Celem pracy było określenie przekroju pacjentów trafiających do Centrum Urazowego transportowanych śmigłowcem ratunkowym LPR, specyfiki związanej z tego typu transportem, zarys kosztów i efektywności zadysponowania śmigłowca LPR.
Materiał i metody. W pracy przeanalizowano dokumentację medyczną filii Lotniczego Pogotowia Ratunkowego w Białymstoku oraz szpitalną: Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. Badania przeprowadzone od września 2011 do grudnia 2012 roku. Wyniki poddano opracowaniu statystycznemu metodami opisowymi.
Wyniki. W analizowanym materiale 64, z ogólnej liczby 103 misji LPR, dotyczyły chorych z mnogimi obrażeniami ciała (MOC). 10 osób to ofiary oparzenia, 7 kolejnych chorych transportowanych drogą lotniczą rozpoznano izolowany, ciężki uraz czaszkowo – mózgowy, 22 osoby przetransportowano z powodu urazu izolowanego, w stanie dobrym. 39 chorych przetransportowano do CU Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego. Z tej liczby poszkodowanych 2-ch spełniało kryteria kwalifikacji pacjenta do CU stwierdzone na miejscu zdarzenia. Spośród chorych, którzy trafili do CU, 14 pacjentów wymagało pilnego leczenia zabiegowego lub/i leczenia wstrząsu pourazowego. Mediana czasu akcji „na ziemi”, gdy współpracowano z zespołem naziemnym RM, wynosiła 14 minut, podczas gdy mediana czasu akcji, gdy zespół lotniczego pogotowia ratunkowego samodzielnie zaopatrywał poszkodowanego – 19 minut. Mediana czasu transportu lotniczego to 17 minut, podczas gdy mediana przewidywanego czasu transportu kołowego z miejsca zdarzenia wynosiła 57 minut. Mediana czasu transportu chorego do szpitala docelowego od momentu uzyskania wezwania przez zespół LPR – 63 minuty.
Wnioski. Transport lotniczy wybitnie skraca czas transportu rannych do szpitala. Wydaje się być właściwym weryfikacja kryteriów, jakie określono dla chorych mających być transportowanymi do CU, a także monitorowanie systemu celem eliminacji przypadków niewłaściwie zakwalifikowanych. Wskazanym jest szkolenie zespołów naziemnych pogotowia ratunkowego w sprawnym rozpoznawaniu stanów wymagających transportu lotniczego oraz perfekcyjnej współpracy umożliwiającej maksymalne skrócenie czasu przekazywania poszkodowanego zespołom Lotniczego Pogotowia Ratunkowego. Godnym rozważenia jest stopniowe wydłużenie trwania dyżuru LPR w niektórych bazach na terenie kraju, a także rozważenie stosunku zysków i kosztów transportu lotniczego ciężko rannych.
Summary
Introduction. Treatment of multiple body injuries frequently require cooperation between specialists in different surgical areas which may be guaranteed mainly in trauma centers. Helicopter Emergency Medical Service is able to reach in short time every region of the country and transport patients with severe body injuries do proper unit, i.e. trauma center.
Aim. The aim of the study was to describe the cross-section of patients admitted to Trauma Center transported by Helicopter Emergency Medical Service, specificity of this type of transport and to estimate costs and efficiency of helicopter disposition.
Material and methods. In present study, medical documentation of Helicopter Emergency Medical Service branch in Bialystok and Emergency Department has been analysed. Research has been conducted between September 2011 and December 2012. Results underwent statistical analysis using descriptive methods.
Results. In analyzed material, 64 from 103 Helicopter Emergency Medical Service (HEMS) interventions regarded patients with multiple body injuries. 10 patients suffered from burns, 7 were diagnosed with isolated severe craniocerebral injury, 22 patients have been transported due to isolated injury and remained in good health state. 39 patients have been transported to Trauma Center of University Hospital in Bialystok. Among them, 2 met the criteria for admission to Trauma Center, recognized at the place of accident. Among patients admitted to Trauma Center, 14 required immediate surgical treatment and/or treatment of post injury collapse. The median of the time of reaction “on the ground” in cooperation with Emergency Medical Service (EMS) was 14 minutes while the median of the time of reaction of HEMS was 19 minutes. Median of the time of air transport was 17 minutes while the median of expected time of road transport from the place of accident was 57 minutes. The median of patient transport to proper center from the moment of receiving the report by the team of EMS was 63 minutes.
Conclusions. Air transport significantly shortens the time of patients transfer to the hospital. Verification of criteria established for patients transported to trauma centers seems to be appropriate as well as monitoring the system in order to eliminate cases when patients are qualified improperly. It is suggested that teams of EMS should be trained in fast recognition of patients which require air transport and in efficient cooperation which lead to shorter time of patients transfer to Helicopter Emergency Medical Service teams. Gradual extension of HEMS duties in selected centers in the country is worth considering along with analysis of the proportion of incomes and costs of air transport of patients with severe injuries.
Wstęp
Lotnicze Pogotowie Ratunkowe dzięki środkowi transportu, jakim jest śmigłowiec, ma możliwość szybkiego dotarcia w każdy rejon kraju. Szczególną rolę taki transport odgrywa w przypadku chorych z ciężkimi obrażeniami ciała, dla których szybka interwencja zespołu resuscytacyjno-zabiegowego w ramach tzw. złotej godziny bywa nierzadko jedyną szansą na przeżycie lub ograniczenie skutków urazu. Specyfiką urazów, które noszą znamiona epidemii przełomu XX i XXI wieku, jest wielomiejscowość obrażeń ciała powstała w wyniku mechanizmów wysokoenergetycznych oddziałujących na ustrój. Najczęściej ma to miejsce u ofiar wypadków komunikacyjnych. Obrażenia tego typu wielokrotnie wymagają współpracy specjalistów z różnych dziedzin medycyny zabiegowej. Taką możliwość stwarzają szpitale wieloprofilowe, a przede wszystkim centra urazowe powołane mocą nowelizacji Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 22 października 2010 roku (1).
Cel pracy
Celem pracy było określenie przekroju pacjentów trafiających do Centrum Urazowego transportowanych śmigłowcem ratunkowym LPR, specyfiki związanej z tego typu transportem, zarys kosztów i efektywności zadysponowania śmigłowca LPR.
Materiał i metody
Przeprowadzane badania miały charakter retrospektywny.
W pracy przeanalizowano dokumentację medyczną filii Lotniczego Pogotowia Ratunkowego (LPR) w Białymstoku oraz szpitalną Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR USK), który jest pierwszoliniową jednostką Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku prowadzącą działania w ramach zadań Centrum Urazowego (CU). Badania przeprowadzone zostały w okresie 15 miesięcy od momentu powstania Centrum Urazowego, tj. od września 2011 do grudnia 2012 roku. W analizie statystycznej, ze względu na liczebność grupy, wykorzystano metody opisowe.
Wyniki
W badanym okresie w białostockiej filii LPR odnotowano 578 lotów ratunkowych i transportów międzyszpitalnych. W analizowanym materiale misje LPR-u dotyczyły 103 chorych z obrażeniami ciała. Chorych klasyfikowano w oparciu o skalę Glasgow Coma Score (GCS) i Revised Trauma Scale (RTS). 64 z ogólnej liczby 103 misji LPR dotyczyły chorych z mnogimi obrażeniami ciała (MOC). 10 osób to ofiary oparzenia II i III stopnia przekraczającego 20% powierzchni ciała lub z podejrzeniem oparzenia dróg oddechowych lub oparzenia powstałego w wyniku eksplozji i pożarów. U 7 kolejnych chorych transportowanych drogą lotniczą rozpoznano izolowany, ciężki uraz czaszkowo-mózgowy z zaburzeniami świadomości (poniżej 8 pkt GCS). 22 osoby przetransportowano z powodu urazu izolowanego w stanie dobrym.
81 poszkodowanych z urazami wielomiejscowymi i ciężkimi urazami czaszkowo-mózgowymi oraz ofiary poparzeń uznano za grupę, w której zadysponowanie śmigłowca ratunkowego i transport na jego pokładzie mogły przyczynić się do uratowania chorego lub ograniczenia skutków doznanego urazu (ryc. 1).
Ryc. 1. Rodzaje urazów transportowanych przez LPR f. Białystok w okresie 09.2011-12.2012.
W opisywanej grupie 81 chorych 56 osób (69%) to mężczyźni, 25 – kobiety. 14 poszkodowanych to nieletni (najmłodsze dziecko miało 2 lata). W grupie pacjentów dorosłych rozpiętość wieku sięgała 18-80 lat (średnio 38,03 roku).
Przeważająca większość poszkodowanych (n = 48) to ofiary wypadków komunikacyjnych (15 kierowców auta osobowego lub ciężarowego, 10 pasażerów, 8 motocyklistów, 8 pieszych, 4 rowerzystów oraz 3 osoby przygniecione lub przejechane przez traktor). Drugą w kolejności przyczyną urazów w zebranym materiale są upadki z wysokości (n = 11). 4 osoby doznały urazu w związku z pracą w rolnictwie (ryc. 2).
Ryc. 2. Przyczyny urazów transportowanych przez LPR f. Białystok w okresie 09.2011-12.2012.
U 6 poszkodowanych stwierdzono stan upojenia alkoholowego.
Spośród stwierdzonych w badaniu przedmiotowym przez zespół LPR obrażeń ciała 17 poszkodowanych prezentowało cechy złamań kończyn, w 6 przypadkach złamania kości miednicy, a 4 przypadki dotyczyły amputacji urazowej. W 3 przypadkach zaopatrzono chorych ze złamaniem kręgosłupa i porażeniami.
Największa liczba lotów ratunkowych przypada na miesiące letnie (czerwiec-wrzesień 2012) – 43, co stanowi 67,18% w skali roku.
Mediana czasu dolotu do miejsca zdarzenia wynosiła 18 minut. W 14 przypadkach zespół LPR był pierwszym zaopatrującym poszkodowanych na miejscu wypadku, w pozostałych współpracowano z naziemnym zespołem ratownictwa medycznego (ZRM). W 13 przypadkach był to transport ratowniczy z SOR szpitala powiatowego do Centrum Urazowego lub Centrum Leczenia Oparzeń (CLO) (ryc. 3).
Ryc. 3. Całkowity czas transportu poszkodowanego z miejsca zdarzenia do CU lub Szpitala Wieloprofilowego.
Mediana czasu akcji „na ziemi”, gdy współpracowano z zespołem naziemnym RM, wynosiła 14 minut, podczas gdy mediana czasu akcji, gdy zespół Lotniczego Pogotowia Ratunkowego samodzielnie zaopatrywał poszkodowanego – 19 minut. Średnia odległość miejsca zdarzenia (nie brano pod uwagę najdłuższych transportów ratowniczych, tj. międzyszpitalnych ani do Centrum Leczenia Oparzeń) wynosiła 54,04 km, a mediana czasu transportu lotniczego to 17 minut, podczas gdy mediana przewidywanego czasu transportu kołowego z miejsca zdarzenia wynosiła 57 minut (min. – 26 minut, max. – 112 minut). Mediana czasu transportu chorego do szpitala docelowego od momentu uzyskania wezwania przez zespół LPR to 63 minuty.
24 loty odbyły się na lądowisko, gdzie przekazano pacjenta, w pozostałych przypadkach śmigłowiec ratowniczy lądował obok miejsca zdarzenia. W 4 zdarzeniach lot odbywał się po zmroku.
U 32 poszkodowanych stosowano tlenoterapię bierną w trakcie lotu. 8 chorych wymagało stabilizacji układu krążenia, a 15 respiratoroterapii. W 19 przypadkach poszkodowany otrzymał 1000 ml i więcej płynów przed rozpoczęciem transportu lotniczego, u 5 pacjentów stosowano resuscytację płynową w trakcie lotu. 6 chorych wymagało sedacji w trakcie lotu ratunkowego. W aspekcie wdrażanego leczenia bólu w 5 przypadkach to LPR był pierwszym zespołem, który zaopatrywał chorego i leczył przeciwbólowo. W 6 przypadkach leczenie przeciwbólowe zostało wdrożone dopiero przez zespół HEMS u chorych wcześniej zaopatrywanych przez zespół naziemny pogotowia ratunkowego. W 9 przypadkach kontynuowano leczenie przeciwbólowe wcześniej wdrożone (głównie wdrażano leczenie opioidami po wcześniej zastosowanych lekach z innych grup).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Ustawa o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw z dnia 22 października 2010 r. Dz. U. z 2010, nr 219, poz. 1443.
2. Ryb GE, Dischinger P, Cooper C, Kufera JA: Does helicopter transport improve outcomes independently of emergency medical system time? J Trauma Acute Care Surg 2013 Jan; 74(1): 149-154; discussion: 154-156.
3. Taylor CB, Stevenson M, Jan S et al.: A systematic review of the costs and benefits of helicopter emergency medical services. Injury 2010 Jan; 41(1): 10-20; doi: 10.1016/j.injury.2009.09.030.
4. Schulze K, Brummerloh C, Andrè M, Adams HA: On-scene helicopter transport at night. Anasthesiol Intensivmed Notfallmed Schmerzther 2001 Mar; 36(3): 158-161.
5. http://www.lpr.com.pl/pl/dla-dyspozytorow.html (18.02.2013).
6. Moylan JA: Impact of helicopters on trauma care and clinical results. Ann Surg 1988 Dec; 208(6): 673-678.
7. Zalstein S, Cameron PA: Helicopter emergency medical services: their role in integrated trauma care. Aust N z J Surg 1997 Sep; 67(9): 593-598.
8. Ringburg AN, Spanjersberg WR, Frankema SP et al.: Helicopter emergency medical services (HEMS): impact on on-scene times. J Trauma 2007 Aug; 63(2): 258-262.
9. de Jongh MA, van Stel HF, Schrijvers AJ et al.: The effect of Helicopter Emergency Medical Services on trauma patient mortality in the Netherlands. Injury 2012 Sep; 43(9): 1362-1367; doi: 10.1016/j.injury.2012.01.009. Epub 2012 Feb 2.
10. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Dz. U. 06.191.1410.
11. Gałązkowski R: New possibilities in emergency medical transportation and services of Polish Medical Air Rescue. Anaesthesiology Intensive Therapy 2010; XLII(3): 156-159.
12. Gałązkowski R: Kabina medyczna w nowoczesnych śmigłowcach ratunkowych – trudny kompromis. Ogólnopolski Przegląd Medyczny 2010; 7: 23-27.