© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 9/2015, s. 673-676
*Paweł Jaworski, Artur Binda, Wiesław Tarnowski
Wpływ otyłości na rozwój choroby nowotworowej
Obesity and the risk of developing cancer
Klinika Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Przewodu Pokarmowego, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Wiesław Tarnowski
Streszczenie
Choroba nowotworowa ma, w znaczeniu społecznym i zdrowotnym, ogromny wpływ na społeczeństwa na całym świecie. Szacuje się, że w 2015 roku w Stanach Zjednoczonych zostanie zdiagnozowanych 1 658 370 nowych przypadków raka, a 589 430 osób umrze z tego powodu. Również w naszym kraju choroba nowotworowa stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgonów. W Polsce do najczęściej występujących nowotworów u mężczyzn należą nowotwory płuca, następnie: rak gruczołu krokowego, rak jelita grubego oraz rak pęcherza moczowego. U kobiet na pierwszym miejscu od wielu lat znajduje się rak piersi, w dalszej kolejności: nowotwory jelita grubego, rak płuca oraz narządu rodnego. W 2010 roku liczba zachorowań na nowotwory w naszym kraju wyniosła 140,5 tys., prawie równomiernie rozkładając się w populacji kobiet i mężczyzn. Nadwaga i otyłość zwiększają, poza nowotworem żołądka i płuc, ryzyko rozwoju najczęściej występujących nowotworów. Biorąc pod uwagę wzrost częstości występowania otyłości na całym świecie, konieczne jest jak najszybsze zbadanie mechanizmów łączących otyłość i nowotwory oraz opracowanie strategii zapobiegania obu tym patologiom. Jednym ze sposobów na zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworów jest profilaktyka otyłości, czyli zapobieganie jednemu z czynników kancerogennych, na który mamy realny wpływ.
Summary
Cancer has, in social and health terms, a huge impact on society worldwide. It is estimated that in 2015 in the United States, 1,658,370 new cases of cancer will be diagnosed and 589,430 people will die because of it. In our country, cancer is also one of the leading causes of death. In Poland, the most common cancers in men are lung cancers, followed by prostate cancers, colon cancers and gallbladder tumors. In the case of women, breast cancer has taken the first place for many years, followed by colorectal cancers, lung cancer and cancers of genital tract. In 2010 the number of cancers in our country amounted to 140,500, almost evenly spread in the population of women and men. Overweight and obesity increase, except for stomach and lung cancer (especially in former and current smokers), the risk of developing common cancers. Given the high prevalence of obesity worldwide, it is necessary to investigate the mechanisms linking obesity and cancer as soon as possible and to develop strategies to prevent both of these pathologies. One way to reduce the risk of cancer is prevention of obesity, which is one of the carcinogens, which we can really influence.
Wstęp
Choroba nowotworowa ma, w znaczeniu społecznym i zdrowotnym, ogromny wpływ na społeczeństwa na całym świecie. Szacuje się, że w 2015 roku w Stanach Zjednoczonych zostanie zdiagnozowanych 1 658 370 nowych przypadków raka, a 589 430 osób umrze z tego powodu (1). Prognozuje się, że najczęstszymi zdiagnozowanymi nowotworami w 2015 roku będą: rak sutka, rak płuc i oskrzeli, rak gruczołu krokowego, rak okrężnicy i odbytnicy, rak pęcherza moczowego, czerniak skóry, chłoniak nieziarniczy, rak tarczycy, nerki i miedniczki nerkowej, rak endometrium, białaczka szpikowa i rak trzustki. Liczba nowych przypadków zachorowań na raka wynosi 454,8/100 tys. mężczyzn i kobiet rocznie, a liczba zgonów z powodu nowotworów to 171,2/100 tys. mężczyzn i kobiet rocznie. Umieralność z powodu raka jest wyższa wśród mężczyzn niż kobiet (207,9 vs. 145,4/100 tys.), przy czym najwyższa jest wśród afroamerykańskich mężczyzn (261,5/100 tys.), a najniższa u mieszkanek Azji/wysp Pacyfiku (91,2/100 tys.). Prawie 4 na 10 (39,6%) mieszkańców globu na pewnym etapie swojego życia stanie się pacjentami z powodu rozpoznania nowotworu. W 2014 roku wśród dzieci i młodzieży w wieku do 19. roku życia zdiagnozowano nowotwór u 15 780 osób, a 1960 pacjentów zmarło z tego powodu. Koszty związane z opieką nad pacjentami z rozpoznaną chorobą nowotworową w Stanach Zjednoczonych wyniosły prawie 12 mld dolarów w 2010 roku i mogą sięgnąć 156 mld dolarów w 2020 roku (1).
W Polsce, w latach 1980-2010 liczba zachorowań na nowotwory wzrosła dwukrotnie (2). W 2010 roku wyniosła 140,5 tys. zachorowań, prawie równomiernie rozkładając się w populacji kobiet i mężczyzn (70,5 tys. kobiet, 70 tys. mężczyzn). Na pierwszym miejscu najczęściej występujących nowotworów u mężczyzn były nowotwory płuca (20%), następnie: rak gruczołu krokowego (13%), jelita grubego (12%) oraz pęcherza moczowego (7%). U kobiet na pierwszym miejscu od wielu lat znajduje się rak piersi (20%), w dalszej kolejności: nowotwory jelita grubego (10%), rak płuca (9%), trzonu macicy (7%) i jajnika (5%). Roczne wskaźniki przeżyć (na podstawie danych z lat 2010-2012) wyniosły 54,9% u mężczyzn i 70,4% u kobiet. Porównując lata 2000-2002 i 2003-2005, przeżycia 5-letnie wzrosły u mężczyzn z 32,9 do 37,3%, natomiast u kobiet z 51,2 do 53,5%. W latach 1960-2010 liczba zgonów na nowotwory złośliwe wzrosła prawie 2,4-krotnie, osiągając w 2010 roku poziom 93 tys. (41 tys. mężczyzn i 52 tys. kobiet). Większość zgonów (ponad 3/4) wystąpiła po 60. roku życia (2).
Sposób, w jaki nadwaga lub otyłość mogą wpływać na rozwój choroby nowotworowej, jest bardzo złożony (2). Na mechanizmy te składają się: produkcja estrogenu – jego wysoki poziom skorelowany jest ze zwiększonym występowaniem ryzyka nowotworów hormonozależnych (raka piersi, trzonu macicy), większy poziom insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF) – wzrost występowania raka wątroby, chłoniaków nieziarniczych (u mężczyzn), raka okrężnicy i pęcherza moczowego (u kobiet), wzrost produkcji adipokin, regulujących wzrost komórek i procesy zapalne, a także zmieniona odpowiedź immunologiczna i stres oksydacyjny (2).
Otyłość a nowotwory płuc
Nowotwór płuc jest jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów zarówno na świecie, jak i w Polsce (1. miejsce wśród mężczyzn, 3. wśród kobiet). Jest także najczęstszym powodem zgonów wśród mężczyzn (2). Za główną przyczynę powstawania raka płuc uznaje się palenie papierosów, wśród pozostałych czynników znajdują się: ekspozycja na azbest, radon, niskie spożycie warzyw i owoców w diecie (3). Otyłość jest silnym czynnikiem ryzyka rozwoju raka okrężnicy, raka piersi u kobiet po menopauzie, trzonu macicy, nerki, a także żołądka, trzustki, pęcherzyka żółciowego i wątroby. Jednak u osób z wyższym wskaźnikiem masy ciała (BMI) obserwowano dotychczas niższe ryzyko rozwoju raka płuc (4).
Czy otyłość może być czynnikiem zapobiegawczym rozwoju raka płuc?
Yang i wsp. przeanalizowali wszystkie doniesienia z baz EMBASE i PubMed z lat 1966-2010 na temat związku otyłości z rakiem płuc (5). Ryzyko rozwoju raka płuc oceniono w grupach pacjentów z nadwagą (BMI 25-29,9 kg/m2) i otyłością (BMI ≥ 30 kg/m2). Dane chorych z tych dwóch grup porównano z danymi pacjentów z prawidłową masą ciała (BMI 18,5-24,9 kg/m2). Dodatkowo utworzono pojęcie „nadmiernej masy ciała”: do tej grupy włączono pacjentów z nadwagą i otyłością (BMI ≥ 25 kg/m2). Przeanalizowano 20 badań kohortowych i 11 kliniczno-kontrolnych (7 badań populacyjnych i 4 szpitalne). Metaanaliza potwierdziła ujemną korelację wyższego BMI z ryzykiem rozwoju raka płuc. Ryzyko względne (RR) rozwoju raka płuc dla poszczególnych grup pacjentów kształtowało się w następujący sposób: nadwaga – RR = 0,74; otyłość – RR = 0,71; nadmierna masa ciała – RR = 0,79. Powyższa zależność wystąpiła zarówno w badaniach kohortowych (nadwaga – RR = 0,78; otyłość – RR = 0,80; nadmierna masa ciała – RR = 0,78), jak i kliniczno-kontrolnych (nadwaga – RR = 0,68; otyłość – RR = 0,56; nadmierna masa ciała – RR = 0,65). Nie zaobserwowano różnic statystycznych w występowaniu raka płuc u otyłych kobiet i mężczyzn ani różnic w zależności od rasy (Azjaci vs. nie-Azjaci). Taki sam związek stwierdzono u obecnych (RR = 0,63) i byłych palaczy (RR = 0,73). U osób niepalących ryzyko względne rozwoju raka płuc było nieco wyższe niż u byłych i obecnych palaczy, ale w dalszym ciągu niższe niż w przypadku osób z prawidłową masą ciała (RR = 0,83). Przedstawione analizy wykazały także niższe ryzyko zachorowania na raka płaskonabłonkowego (RR = 0,68) i gruczolakoraka (RR = 0,79) u osób z nadmierną masą ciała. Podsumowując wyniki tej metaanalizy, autorzy podkreślili, że nadwaga i otyłość są czynnikami ochronnymi raka płuc, szczególnie u obecnych i byłych palaczy. Zwracają również uwagę na to, że biologiczny mechanizm leżący u podstaw tego zjawiska nie jest jasny (5).
Otyłość a rak wątroby
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. National Cancer Institute, www.cancer.gov.
2. Didkowska J, Wojciechowska U: Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie. http://onkologia.org.pl.
3. Biesalski HK, Bueno de Mesquita B, Chesson A et al.: European Consensus Statement on Lung Cancer: risk factors and prevention. Lung Cancer Panel. CA Cancer J Clin 1998; 48: 167-176.
4. Liu E, Wang X, Yuan J et al.: Association of body mass index with risk of lung cancer: Evidence from a middle aged male cohort in Shanghai, China. Chinese J Clin Oncol 2004; 2: 90-95.
5. Yang Y, Dong J, Sun K et al.: Obesity and incidence of lung cancer: a meta-analysis. Int J Cancer 2013; 132: 1162-1169.
6. Chen Y, Wang X, Wang J et al.: Excess body weight and the risk of primary liver cancer: an updated meta-analysis of prospective studies. Eur J Cancer 2012; 48: 2137-2145.
7. Xu L, Port M, Landi S et al.: Obesity and the risk of papillary thyroid cancer: a pooled analysis of three case – control studies. Thyroid 2014; 24: 966-974.
8. Chan DS, Vieira AR, Aune D et al.: Body mass index and survival in women with breast cancer – systematic literature review and meta-analysis of 82 follow-up studies. Ann Oncol 2014; 25: 1901-1914.
9. Neuhouser ML, Aragaki AK, Prentice RL et al.: Overweight, obesity, and postmenopausal invasive breast cancer risk: a secondary analysis of the Women’s Health Initiative randomized clinical trials. JAMA Oncol Published online June 11, 2015.
10. Schouten LJ, Rivera C, Hunter DJ et al.: Height, body mass index, and ovarian cancer: a pooled analysis of 12 cohort studies. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2008; 17: 902-912.
11. Chen Y, Liu L, Wang X et al.: Body mass index and risk of gastric cancer: a meta-analysis of a population with more than ten million from 24 prospective studies. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2013; 22: 1395-1408.
12. Castillo JJ, Ingham RR, Reagan JL et al.: Obesity is associated with increased relative risk of diffuse large B-Cell lymphoma: a meta-analysis of observational studies. Clin Lymphoma Myeloma Leuk 2014; 14: 122-130.
13. Larsson SC, Wolk A: Body mass index and risk of non-Hodgkin’s and Hodgkin’s lymphoma: a meta-analysis of prospective studies. Eur J Cancer 2011; 47: 2422-2430.
14. Bhaskaran K, Douglas I, Forbes H et al.: Body-mass index and risk of 22 specific cancers: a population-based cohort study of 5 24 million UK adults. Lancet 2014; 384: 755-765.
15. Parr CL, Batty D, Lam TH et al.: Obesity, overweight and cancer mortality in the Asia-Pacific Cohort Studies Collaboration: pooled analyses of 424,519 participants. Lancet Oncol 2010; 11: 741-752.