Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2019, s. 73-80 | DOI: 10.25121/PF.2019.20.1.73
*Edward Gajda
Fitoterapia i dieta w zapobieganiu i leczeniu nadciśnienia tętniczego
Lek. med. nat. w Centrum Medycznym w Ustroniu



Wprowadzenie
Nadciśnienie tętnicze krwi (Hypertensio arterialis) określa się na podstawie pomiarów klinicznych. Wartości prawidłowe to: ciśnienie tętnicze skurczowe < 140 mmHg i rozkurczowe < 90 mmHg. Natomiast za wartość optymalną ciśnienia tętniczego przyjmuje się odpowiednio: dla skurczowego < 120 mmHg, a dla rozkurczowego < 80 mmHg (1).
Niektórzy specjaliści w dziedzinie kardiologii, zwłaszcza w USA i Kanadzie, wymieniają jeszcze tzw. ciśnienie graniczne: skurczowe 130-139 mmHg, rozkurczowe 85-89 mmHg (2).
Nadciśnienie tętnicze może mieć charakter pierwotny, czyli samoistny (o nieznanej przyczynie; powyżej 90% przypadków), lub wtórny, tzn. nabyty (o znanej etiologii) (1).
Przyczyny wtórnego nadciśnienia tętniczego krwi
Do przyczyn wtórnego nadciśnienia tętniczego krwi należą:
– choroby nerek (ostre i przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych),
– choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego (nadczynność tarczycy),
– zwężenie światła aorty,
– zatrucie ciążowe,
– ostry stres,
– choroby układu nerwowego (zespół Guillaina i Barrègo),
– leki (kortykosteroidy),
– substancje toksyczne (narkotyki) (1, 2).
W zależności od zaawansowania nadciśnienia tętniczego rozróżnia się:
– stopień I – łagodne: skurczowe 140-159 mmHg, rozkurczowe 90-99 mmHg,
– stopień II – umiarkowane: skurczowe 160-179 mmHg, rozkurczowe 100-109 mmHg,
– stopień III – ciężkie: skurczowe powyżej 180 mmHg, rozkurczowe powyżej 110 mmHg (1, 2).
Znane jest również pojęcie tzw. nadciśnienia białego fartucha. Jest to nadciśnienie występujące u niektórych pacjentów podczas wykonywania pomiaru przez personel medyczny, a niepotwierdzone wynikami w warunkach ambulatoryjnych (3).
Rozpoznanie
Opiera się na co najmniej dwóch pomiarach ciśnienia tętniczego wykonanych podczas dwóch bądź trzech wizyt zaplanowanych w odstępie kilku miesięcy w przypadku, gdy jest ono nieznacznie podwyższone oraz kilku tygodni lub nawet dni, jeśli wartości ciśnienia są znacznie podwyższone (ciśnienie skurczowe wynosi ponad 140 mmHg, a ciśnienie rozkurczowe przekracza 90 mmHg) (1, 2).
Czynniki ryzyka
Wśród czynników ryzyka wymienia się:
– złe nawyki żywieniowe (nadużywanie soli, pokarmy zawierające tłuszcze nasycone oraz cukry),
– używki (herbata, kawa prawdziwa, alkohol),
– hiperlipidemia,
– palenie tytoniu,
– długotrwały stres,
– brak aktywności fizycznej,
– wiek (powyżej 60. roku życia),
– choroby układu sercowo-naczyniowego (1, 2, 4).
Obraz kliniczny
W nadciśnieniu tętniczym rozróżnia się następujące zmiany:
– nadciśnienie bez zmian narządowych,
– nadciśnienie z niewielkimi zmianami narządowymi (przerost lewej komory serca, retinopatia nadciśnieniowa I i II stopnia, białkomocz),
– nadciśnienie z ciężkimi zmianami narządowymi (niewydolność lewokomorowa, później obukomorowa, retinopatia nadciśnieniowa III oraz IV stopnia, niewydolność nerek, powikłania mózgowe),
– nadciśnienie złośliwe (może zaistnieć na każdym etapie zmian i cechuje się ciśnieniem rozkurczowym powyżej 120 mmHg, zmianami w dnie oka III i IV stopnia oraz niewydolnością nerek). Niebezpieczną postacią są tzw. przełomy nadciśnieniowe, tzn. nagłe i znaczne wzrosty ciśnienia tętniczego, które mogą zagrażać życiu pacjenta i objawiają się przeciążeniem lewej komory serca, zagrażając obrzękiem płuc, atakami dławicy piersiowej oraz encefalopatią, mogącą skutkować udarem mózgu (1).
Nadciśnienie tętnicze krwi zwykle jest ściśle związane ze stylem życia oraz z niewłaściwymi nawykami żywieniowymi. Czynniki związane ze stylem życia to przede wszystkim: palenie tytoniu, stres i brak aktywności fizycznej. Natomiast czynniki dietetyczne odnoszą się do nadmiernego spożycia pokarmów, zbyt wysokiego stężenia sodu względem potasu, diety bogatej w cukry oraz tłuszcze nasycone, przy jednocześnie niskim spożyciu niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ponadto diety ubogie w wapń, magnez i witaminę C oraz nadmierne spożycie alkoholu lub kofeiny także wpływają na podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi (1-3).
Dietoterapia
Z uwagi na fakt, iż ponad 80% pacjentów z nadciśnieniem tętniczym krwi to osoby z nadciśnieniem łagodnym, większość przypadków można kontrolować za pomocą odpowiedniej diety oraz zdrowego stylu życia. Terapie, gdzie zastosowano metodę żywieniową, ćwiczenia fizyczne oraz techniki relaksacyjne, okazywały się skuteczniejsze od leków, zwłaszcza w nadciśnieniu typu granicznego oraz łagodnego (2).
Natomiast w przypadku nadciśnienia w stopniu umiarkowanym i ciężkim, z uwagi na zbyt znaczne ryzyko dla zdrowia i życia pacjenta zaleca się oprócz wspomnianych metod nieinwazyjnych leczenie farmakologiczne.
Najważniejszym celem dietetycznym dla wszystkich pacjentów z jakąkolwiek postacią nadciśnienia tętniczego jest dążenie do osiągnięcia prawidłowej masy ciała. Obniżenie masy ciała zazwyczaj skutkuje znaczną poprawą, a niekiedy całkowitym wyeliminowaniem tego problemu. W niektórych przypadkach może to również przełożyć się na zmniejszenie ilości zapisywanych leków (3-5).
Aby osiągnąć prawidłową masę ciała, należy zwiększyć w diecie udział pokarmów roślinnych. Wegetarianie na ogół mają niższe ciśnienie krwi i mniejszą podatność na występowanie nadciśnienia tętniczego oraz innych chorób układu sercowo-naczyniowego, w odróżnieniu od niewegetarian. Chociaż poziomy sodu w diecie nie różnią się znacząco w obu wspomnianych grupach, to jednak dieta wegetariańska zwykle zawiera więcej potasu, węglowodanów złożonych, korzystnych olejów roślinnych (nienasyconych kwasów tłuszczowych), błonnika, pektyn, wapnia, magnezu, witaminy C, bioflawonoidów oraz znacznie mniejszą ilość kwasów tłuszczowych nasyconych i rafinowanych węglowodanów. Wszystkie te czynniki mają istotnie korzystny wpływ na ciśnienie krwi (6).
Wykazano na podstawie wieloletnich badań, iż zwiększenie spożycia owoców oraz warzyw znacznie obniża ciśnienie krwi (7). Efekt ten upatruje się w wysokim stężeniu przeciwutleniaczy w diecie. Dowiedziono również, że osoby z nadciśnieniem tętniczym mają podwyższony stres oksydacyjny, dlatego przeciwutleniacze występujące w warzywach i owocach są dla nich szczególnie przydatne (8, 9).
Do produktów spożywczych o najkorzystniejszych właściwościach terapeutycznych w nadciśnieniu tętniczym zalicza się:
– szczypiorek, czosnek, liście czosnku niedźwiedziego,
– orzechy włoskie oraz olej z nich pozyskiwany,
– otręby owsiane (błonnik rozpuszczalny),
– ryby (pstrąg tęczowy, łosoś, makrela – kwasy tłuszczowe omega-3),
– sok z selera naciowego,
– zielone warzywa liściaste (duża zawartość potasu, wapnia i magnezu),
– całe ziarna zbóż oraz rośliny strączkowe (błonnik i pektyny),
– pokarmy bogate w witaminę C (acerola, dzika róża, żurawina, owoce cytrusowe, brokuły, brukselka, papryka słodka i pomidory),
– produkty bogate we flawonoidy (aronia, owoc głogu, borówka czernica, porzeczka czarna, wiśnie, winogrona czerwone lub czarne oraz czerwona fasola) (2, 10).
Program żywieniowy według diety DASH
Przeprowadzono badanie kliniczne dotyczące wpływu diety na nadciśnienie tętnicze, tzw. diety DASH (The Dietary Approaches to Stop Hypertension), sfinansowane przez National Heart, Lung and Blood Institute (NHLBI). Celem badań była dokładna ocena skuteczności zaleceń dietetycznych w leczeniu nadciśnienia tętniczego (11). Dieta DASH jest bogata w owoce, warzywa i niskotłuszczowe lub beztłuszczowe produkty mleczne, w błonnik pokarmowy i pektyny, potas, wapń i magnez, produkty z umiarkowaną zawartością białka oraz tłuszczu pochodzenia roślinnego.
Badanie zostało przeprowadzone wśród 459 dorosłych osób (kobiet i mężczyzn należących do różnych grup etnicznych) z ryzykiem rozwoju nadciśnienia (ze stanem przednadciśnieniowym) oraz z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym (> 160/95 mmHg), lecz niestosujących leków obniżających ciśnienie tętnicze krwi.

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

29

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

69

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

129

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Januszewicz A, Prejbisz A. Nadciśnienie tętnicze. W: Gajewski P (red.). Interna Szczeklika. Kraków 2017; 425-48.
2. Torkos S. The Canadian encyclopedia of natural medicine. Canada 2008; 270-7.
3. Chrysant SG. Treatment of white coat hypertension. Curr Hypertension Reports 2000; 2:412-7.
4. Fogari R, Zoppi A, Corradi L i wsp. Effect of body weight loss and normalization on blood pressure in overweight non-obese patients with stage 1 hypertension. Hypertension Res 2010; 33(3):236-42.
5. Navaneethan SD, Yehnert H, Moustarah F i wsp. Weight loss interventions in chronic kidney disease: a systematic review and meta-analysis. Clin J Am Soc Nephrol 2009; 4(10):1565-74.
6. Rouse IL, Beilin LJ, Mahoney DP i wsp. Vegetarian diet and blood pressure. Lancet 1983; 2:742-3.
7. John JH, Ziebland S, Yudkin P i wsp. Effects of fruit and vegetable consumption on plasma antioxidant concentrations and blood pressure: a randomised controlled trial. Lancet 2002; 359:1969-74.
8. Yasunari K, Maeda K, Nakamura M i wsp. Oxidative stress in leukocytes is a possible link between blood pressure, blood glucose, and C-reacting protein. Hypertension 2002; 39:777-80.
9. Ortiz MC, Manriquez MC, Romero JC i wsp. Antioxidants block angiotensin II-induced increases in blood pressure and endothelin. Hypertension 2001; 38:655-9.
10. Jorge D, Pamplona R. Lecznicza żywność. Warszawa 2014; 63-130.
11. Appel LJ, Moore TJ, Obarzanek E i wsp. A clinical trial of the effects of dietary patterns on blood pressure. DASH Collaborative Rese Group. New Engl J Med 1997; 336:1117-24.
12. Kunachowicz H, Nadolna I, Przygoda B i wsp. Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd Lek PZWL, Warszawa 2005.
13. Hasik J, Lutomski J. Ziołolecznictwo w chorobach wewnętrznych. Wyd Med Borgis, Warszawa 2000.
14. Lutomski J, Alkiewicz J. Leki roślinne. PZWL, Warszawa 1993.
15. Samochowiec L. Kompendium ziołolecznictwa. Wyd Med Urban & Partner, Wrocław 2002.
16. Kowalski J, Strzelecka H. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN Warszawa 2000; 619.
17. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne: Farmakopea Polska X. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Warszawa 2014.
18. Walker AF, Marakis G, Morris AP i wsp. Promising hypotensive effect of hawthorn extract: a randomized double blind pilot study of mild, essential hypertension. Phytother Res 2002; 16:48-54.
19. Walker AF, Marakis G, Simpson E i wsp. Hypotensive effects of hawthorn for patients with diabetes taking prescription drugs: a randomised controlled trial. Brit J Gen Pract 2006; 56(527):437-43.
20. Mścisz A, Gorecki P. Serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca)roślina lecznicza o działaniu uspokajającym i nasercowym. Herba Pol 1997; (2):172-8.
21. Kowal-Gierczak B. Fitoterapia schorzeń układu sercowo-naczyniowego. W: Lamer-Zarawska E, Kowal-Gierczak B, Niedworok J (red.). Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa 2007; 159-208.
22. Schef?er A, Rauwald HW, Kampa B i wsp. Olea europaea leaf extract exerts L-type Ca(2+) channel antagonistic effects. J Ethnopharmacol 2008; 120(2):233-40.
23. Cherif S, Rahal N, Haouala M i wsp. A clinical trial of a titrated Olea extract in the treatment of essential arterial hypertension. J Pharm Belg 1996; 51:69-71.
24. Perrinjaquet-Moccetti T, Busjahn A, Schmidlin C i wsp. Food supplementation with an olive (Olea europaea L.) leaf extract reduces blood pressure in borderline hypertensive monozygotic twins. Phytother Res 2008; 22(9):1239-42.
25. Tsi D, Tan BKH. Cardiovascular pharmacology of 3-n-butylphthalide in spontaneously hypertensive rats. Phytother Res 1997; 11:576-82.
26. Silagy CA, Neil HA. A meta-analysis of the effect of garlic on blood pressure. J Hypertension 1994; 12:463-8.
27. Fujita H, Yoshikawa M. LKPNM: a prodrug-type ACE-inhibitory peptide derived from fish protein. Immunopharmacol 1999; 44:123-7.
28. Fujita H, Yamagami T, Ohshima K. Effects of an ACE-inhibitory agent, katsuobushi oligopeptide, in the spontaneously hypertensive rat and in borderline and mildly hypertensive subjects. Nutrit Res 2001; 21:1149-58.
29. Fujita H, Yasumoto R, Hasegawa M i wsp. Antihypertensive activity of “Katsuobushi Oligopeptide” in hypertensive and borderline hypertensive subjects. Jap Pharmacol Ther 1997; 25:147-51.
30. Kawasaki T, Seki E, Osajima K i wsp. Antihypertensive effect of valyl-tyrosine, a short chain peptide derived from sardine muscle hydrolysate, on mild hypertensive subjects. J Human Hypertension 2000; 14:519-23.
31. Ho MJ, Bellusci A, Wright JM. Blood pressure lowering efficacy of coenzyme Q10 for primary hypertension. Cochrane Database System Rev 2009; 7(4):CD007435.
32. Langsjoen P, Langsjoen P, Willis R i wsp. Treatment of essential hypertension with coenzyme Q10. Molec Aspect o Med 1994; 15 (Suppl):S265-72.
33. Digiesi V, Cantini F, Bisi G i wsp. Mechanism of action of coenzyme Q10 in essential hypertension. Curr Ther Res 1992; 51:668-72.
34. Sobieszczańska M. Prewencja chorób sercowo-naczyniowych. Jelenia Góra 2011; 14-99.
otrzymano: 2019-01-10
zaakceptowano do druku: 2019-01-30

Adres do korespondencji:
*lek. med. natur. Edward Gajda
Centrum Medyczne
ul. Marii Konopnickiej 25c, 43-450 Ustroń
tel. +48 790-860-770
e-mail: biuro@medycyna-tradycyjna.eu

Postępy Fitoterapii 1/2019
Strona internetowa czasopisma Postępy Fitoterapii