Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Nowa Medycyna 3/2021, s. 110-114 | DOI: 10.25121/NM.2021.28.3.110
*Maria Ciesielska
Kim był Eduard Pernkopf i jaka jest prawda o jego atlasie anatomicznym?
Who was Eduard Pernkopf and what is the truth about his anatomical atlas?
Medical Review Auschwitz Project, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna
Streszczenie
Eduard Pernkopf (1888-1955) był austriackim profesorem anatomii, dziekanem Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu w Wiedniu i jego rektorem. Pernkopf wstąpił do NSDAP w 1933 roku. Znany jest z uwagi na siedmiotomowy atlas anatomii topograficznej („Topographische Anatomie des Menschen, Lehrbuch und Atlas der regionar-stratigraphischen Praparation”), często potocznie nazywany atlasem Pernkopfa lub po prostu „Pernkopfem”. Dzieło to jest uważane za wybitne osiągnięcie w dziedzinie artystycznej i naukowej. Dopiero niedawno odkryto, że Pernkopf i jego rysownicy: Erich Lepier, Ludwig Schrott, Karl Endtresser i Franz Batke korzystali podczas pracy ze zwłok straconych przez zgilotynowanie więźniów politycznych. Rysunki wykonywane przez nich powstawały na specjalnie przygotowanym papierze, a technika, którą wykorzystywali, sprawiała, że ryciny były bliskie rzeczywistości. Trzech z nich podpisując swoje prace, umieszczało na nich symbole nazistowskie. W 1995 roku historia atlasu Pernkopfa zyskała szerokie zainteresowanie za sprawą prof. Edzarda Ernsta, który postawił przypuszczenie, że ciała pozyskiwane przez badaczy pochodziły z więziennych egzekucji oraz szpitala dla dzieci w Wiedniu. Rok po nim prof. Howard Israel odkrył nazistowskie symbole ukryte w podpisach na rycinach jednego z pierwszych wydań atlasu. To wzbudziło publiczną debatę na temat dalszego używania atlasu dla celów naukowych oraz doprowadziło do przeprowadzenia dochodzenia przez Radę Senatu Uniwersytetu Wiedeńskiego. W rezultacie przeprowadzonych badań ustalono, że atlas nie będzie już wznawiany, a istniejące kopie zostaną opatrzone stosownymi informacjami.
Summary
Eduard Pernkopf (1888-1955) was an Austrian professor of anatomy who later served as a dean of the medical school and rector of the University of Vienna. Pernkopf himself joined the Nazi Party’s foreign organization in 1933. He is best known for his seven-volume anatomical atlas Topographical Anatomy of Man (“Topographische Anatomie des Menschen, Lehrbuch und Atlas der regionar-stratigraphischen Praparation”) often colloquially known as the Pernkopf atlas or just “Pernkopf”. It is considered a scientific and artistic masterpiece. It has been in recent years found that Pernkopf and the artists working for him: Erich Lepier, Ludwig Schrott, Karl Endtresser and Franz Batke used executed political prisoners as their subjects. Using a special treatment of the paper used for watercolor they created the images that look like living tissue in print. But they also used the Nazi symbols in their work for the atlas. In 1995 Pernkopf and his atlas came into the focus of a controversy in scientific ethics following the publication of a paper by Professor Edzard Ernst revealed that the subject bodies may have in some cases been those of executed prisoners and children killed in a Viennese hospital. A year later Dr. Howard Israel discovered many of the Nazi symbols in the artists’ signatures. Since then physicians have discussed whether it is ethical to use the atlas. This resulted in the establishment of the Senatorial Project of the University of Vienna in 1997. As a result, the atlas’ publisher directed that an insert noting this possibility be mailed to all libraries holding the atlas, and stopped printing new copies.



Wstęp
Siedmiotomowy „Atlas anatomiczny człowieka” Pernkopfa (wł. „Topographische Anatomie des Menschen, Lehrbuch und Atlas der regionar-stratigraphischen Praparation”) można znaleźć w najważniejszych ośrodkach medycznych na całym świecie. Nie ulega wątpliwości, że przez dziesięciolecia pozwalał kształcić wielu anatomów, chirurgów i lekarzy innych specjalizacji. Był pierwszym tego typu wydawnictwem prezentującym kolorowe ryciny powstałe dzięki opracowaniu specjalnej techniki malarskiej. Pod względem medycznym i artystycznym stanowi wybitne osiągnięcie w dziedzinie ilustracji anatomicznej i posiada wielką wartość intelektualną zarówno dla anatomów, jak i chirurgów, zwłaszcza otolaryngologów, chirurgów plastycznych, okulistów, chirurgów twarzowo-szczękowych i ortopedów (1). Mimo wysokiej ceny i niezwykłej drobiazgowości „stanowi klasę samą w sobie i jest nadal podstawowym punktem odniesienia” dla innych atlasów (2). Dlaczego zatem tak wybitne dzieło zostało wycofane z półek bibliotek i przeniesione do zbiorów muzealnych, a jego autor oskarżony o sprzeniewierzenie się przysiędze Hipokratesa?
Kim byli autor atlasu Eduard Pernkopf i jego współpracownicy?
Eduard Pernkopf był synem lekarza praktykującego w Dolnej Austrii, ale w odróżnieniu od swego ojca nie interesował się medycyną, lecz muzyką (ryc. 1). Nagła śmierć ojca zmusiła go jednak do wyboru zawodu gwarantującego samodzielne utrzymanie. Wybór padł na medycynę. Już w czasie studiów Pernkopf był pod wielkim wrażeniem profesora Ferdynanda Hochstettera, dyrektora wiedeńskiego Instytutu Anatomii. Po uzyskaniu dyplomu na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wiedeńskiego w 1912 roku rozpoczął nauczanie anatomii i chociaż w czasie I wojny światowej przez rok służył w armii jako lekarz wojskowy, to po demobilizacji niezwłocznie powrócił do nauczania anatomii. W 1920 roku został asystentem Hochstettera w Wiedniu, 8 lat później – profesorem anatomii, a w 1933 roku – następcą swojego mistrza. Uwielbienie, jakim go darzył, było tak wielkie, że przejmując katedrę, uklęknął przed Hochstetterem i pocałował go w rękę podczas publicznej ceremonii. W tym samym roku wstąpił do partii nazistowskiej, a rok później do SS. Jego kariera nabrała zawrotnego tempa. W 1938 roku został dziekanem Wydziału Lekarskiego oraz redaktorem naczelnym najbardziej poczytnego czasopisma medycznego „Wiener Klinische Wochenschrift”, na łamach którego prezentował swoje rasistowskie poglądy (3).
Ryc. 1. Eduard Pernkopf wraz z rysownikami. Stoją od lewej: Karl Endtresser, Ludwig Schrott, Wener Platzer i Franz Batke. Fotografia ze zbiorów F. Platzera. Pochodzi z artykułu Dacida J. Williamsa The History of Eduard Pernkpf’s “Topographische Anatomie des Menschen”
Prace nad atlasem
W 1933 roku Pernkopf podpisał kontrakt z berlińsko-wiedeńskim wydawnictwem Urban & Schwarzenberg. Przedmiotem umowy było opracowanie trzech tomów atlasu anatomicznego. Wydawnictwo rozpoczęło poszukiwanie rysowników. Pierwszym, który odpowiedział na zamieszczone w prasie przez wydawcę ogłoszenie, był Erich Lepier, absolwent średniej szkoły technicznej, samouk w zakresie sztuki rysowniczej. Mimo faktycznego braku wykształcenia w tym kierunku jego rysunki były bogate w detale i niezwykle dokładne. Lepier stosował technikę suchego pędzla oraz wykorzystywał wysokopigmentowane akwarele firmy Schmincke. Malował na papierze firmy Schoellershammer gruntowanym wyciągiem z żółci wołu, by uzyskać idealną do pracy z detalami powierzchnię. Technikę tę stosowali także kolejni dołączający do zespołu rysownicy: Ludwig Schrott, Karl Endtresser i Franze Batke, także członkowie NSDAP (ryc. 2). Trzech z nich sygnowało swoje ilustracje anatomiczne symbolami nazistowskimi. Lepier często umieszczał przy swoim nazwisku swastykę, Endtresser i Batke podpisywali się, wykorzystując symbol SS (ryc. 3) (3).
Ryc. 2. Ilustracja autorstwa Franza Batke w “Topographische Anatomie des Menschen”. Domena publiczna. https://www.bbc.com/news/health-49294861
Ryc. 3. Podpis Ericha Lepiera z wkomponowaną swastyką w “Topographische Anatomie des Menschen”. Domena publiczna

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Snell RS: Pernkopf Anatomy: Atlas of Topographic and Applied Human Anatomy. Vol. 2, Thorax, Abdomen and Extremities, 3rd ed., Platzel; W. (cd), Monsen, H. (Transl). The New England Journal of Medicine 1990; 323(3): 205.
2. Chelouche T, Brahmer G: Bioetyka i Holokaust. Studia przypadków. Kraków 2019.
3. Williams DJ: The history of Eduard Pernkopf’s ‘Topographische Anatomie des Menschen’. JBC (Journal of Biocommunication) 1988; 45(1): 19-29.
4. Hildebrandt S: How the Pernkopf Controversy Facilitated a Historical and Ethical Analysis of the Anatomical Sciences in Austria and Germany: A Recommendation for the Continued Use of the Pernkopf Atlas. Clinical Anatomy 2006; 19: 91-100.
5. Israel HA: The Nazi Origins of Eduard Pernkopf’s Topographische Anatomie des Menschen: The Biomedical Ethical Issues. The Reference Librarian 1998; 29(61-62): 131-146.
6. Atlas MC: Ethics and access to teaching materials in the medical library. The case of the Pernkopf Atlas. Bulletin of the Medical Library Association 2001; 89(1): 51-58.
7. Ernst E: A leading medical school seriously damaged: Vienna 1938. Ann Intern Med 1995; 122: 789-792.
8. Israel HA, Seidelman WE: Nazi Origins of an anatomy text. The Pernkopf Atlas. Journal of the American Medical Association 1996; 276(20): 1633-1634.
9. Holubar K: The Pernkopf Story: The Austrian Perspective of 1998, 60 Years After it All Began. Perspectives in Biology and Medicine 2000; 43(3): 382-388.
otrzymano: 2021-07-14
zaakceptowano do druku: 2021-08-04

Adres do korespondencji:
*Maria Ciesielska
Gen. T. Kościuszki 39, 05-230 Kobyłka

drmariaciesielska@gmail.com

Nowa Medycyna 3/2021
Strona internetowa czasopisma Nowa Medycyna