Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 7/2009, s. 494-497
*Barbara Zahorska-Markiewicz
Otyłość – epidemia XXI wieku. Profilaktyka i leczenie zachowawcze otyłości
Obesity – epidemic XXI century. Prevention and conservative treatment
Poradnia Leczenia Chorób Metabolicznych „WAGA” w Katowicach
Kierownik Poradni: prof. dr hab. med. Barbara Zahorska-Markiewicz
Streszczenie
Otyłość osiągnęła już skalę epidemii i jest odpowiedzialna za wiele chorób.
Grupa OMTF Europejskiego Towarzystwa Badania Otyłości opracowała zalecenia dla leczenia otyłości oparte na podstawach naukowych. Właściwe leczenie powinno obejmować zalecenia dietetyczne, zwiększenie aktywności fizycznej, modyfikacje zachowań oraz farmakoterapię. W leczeniu należy też uwzględnić choroby towarzyszące otyłości.
Summary
Obesity is now reaching epidemic proportions and is responsible for many diseases.
The working groups of the European Obesity Management Task Force provide evidence-based recommendations for the management of obesity.
Appropriate management of obesity should include specific dietary advices, increasing physical activity, behavioural modifications and pharmacotherapy. Obesity related diseases should be included in management also.



W krajach rozwiniętych i rozwijających się gwałtownie wzrasta występowanie otyłości, osiągając już skalę epidemii. Częstość występowania otyłości w Europie określa się na 10-25% u mężczyzn i 10-30% u kobiet (1). W latach 2002-2005 w ramach programu WOBASZ (Wieloośrodkowe Ogólnopolskie Badania Stanu Zdrowia Ludności) w populacji polskiej w wieku 20-74 lat stwierdzono otyłość i nadwagę u 50% kobiet i 61% mężczyzn, w tym otyłość u 22% kobiet i 21% mężczyzn (2). Otyłość jest przyczyną wielu chorób – występuje u 80% chorych na cukrzycę typu 2, 35% z chorobą niedokrwienną serca, 55% z chorobą nadciśnieniową.
Obliczono, że w Unii Europejskiej, 1 na 13 zgonów rocznie jest spowodowany nadmierną masą ciała. Koszt bezpośredni związany z otyłością oceniono w Europie na powyżej 7% całkowitych kosztów opieki zdrowotnej, co jest porównywalne z kosztami związanymi z nowotworami. Uzasadnia to podjęcie intensywniejszych działań prewencyjnych, jak i strategii leczenia indywidualnego i postępowania populacyjnego (3).
Lekarz przy każdym kontakcie z pacjentem powinien sprawdzić masę ciała w stosunku do wzrostu i w razie stwierdzenia nadwagi zachęcić chorego do podjęcia kuracji odchudzającej. Profilaktycznie lub w przypadku niewielkiej nadwagi wystarcza stosunkowo mały wysiłek. Na przykład dzięki dodatkowemu chodzeniu przez 15 minut dziennie oraz zjedzeniu podczas każdego posiłku kilku kęsów mniej, można zapobiec tyciu większości populacji.
Otyłość jest chorobą przewlekłą charakteryzującą się zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej. Dla celów praktycznych w diagnostyce otyłości posługujemy się wskaźnikiem masy ciała BMI = masa ciała (kg)/wzrost (m2).
Zakres normy wynosi 18,5-24,9, między 25-29,9 to nadwaga, a BMI> 30 świadczy o otyłości (4). Pomiar obwodu talii jest preferowanym obecnie praktycznym pomiarem ilości tłuszczu brzusznego. W Europie obwód talii powyżej 80 cm u kobiet, a u mężczyzn powyżej 94 cm świadczy o otyłości brzusznej (5), która jest obciążona największym ryzykiem metabolicznym i chorób sercowo-naczyniowych.
Leczenie chorych z otyłością powinno być nastawione nie tylko na ubytek masy ciała, ale również na poprawę zaburzeń metabolicznych i towarzyszących otyłości komplikacji – nadciśnienia, cukrzycy, dyslipidemii, zaburzeń oddechowych (zespół bezdechu w czasie snu) i sercowo-naczyniowych (niewydolność wieńcowa i krążenia). Uwzględnić trzeba poprawę stanu psychicznego i socjalnego. Leczenie chorego z powodu otyłości musi być indywidualnie dostosowane do wieku, płci, stopnia zaawansowania i typu otyłości, czynników ryzyka metabolicznego i chorób towarzyszących (6). Choremu należy uświadomić, że otyłość jest chorobą przewlekłą i wymaga kontroli przez całe życie. Doraźnym celem leczenia powinna być redukcja 10% aktualnej masy ciała w okresie 3-6 miesięcy. Celem odległym, który jest znacznie trudniejszy do zrealizowania, jest utrzymanie uzyskanej redukcji masy ciała po wielu latach.
Podstawą zachowawczego leczenia otyłości jest uzyskanie ujemnego bilansu energetycznego poprzez zalecenia dietetyczne, zwiększoną aktywność fizyczną, modyfikacje zachowań oraz farmakoterapię.
Dieta
W celu uzyskania ujemnego bilansu energetycznego i realizacji zalecanego chudnięcia 0,5-1 kg tygodniowo konieczne jest odpowiednie zmniejszenie ilości pokarmu. Najczęściej zaleca się dla kobiet dietę zawierającą 1000-1200 kcal dziennie, a dla mężczyzn 1400-1800 kcal dziennie, uwzględniając wszystkie niezbędne dla organizmu składniki: białka, tłuszcze, węglowodany, składniki mineralne i witaminy (7).
Zmniejszenie kaloryczności diety powinno być dokonywane kosztem redukcji tłuszczów i węglowodanów, natomiast w diecie odchudzającej niskokalorycznej należy zwiększyć procentowy udział białek do 20-25% wartości kalorycznej pokarmów.
Ograniczenie tłuszczów w diecie powinno dotyczyć głównie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, stanowiących ryzyko rozwoju miażdżycy, natomiast należy uwzględnić pokarmy zwierające jedno i wielonienasycone kwasy tłuszczowe znajdujące się w olejach roślinnych i rybnych.
Należy wybierać pokarmy o niskim indeksie glikemicznym (np. warzywa zielone, soja, soczewica, owoce, chleb żytni pełnoziarnisty, dziki ryż) zawierające węglowodany złożone i dużo błonnika.
Osobom odchudzającym się należy zwrócić uwagę na konieczność świadomego zwiększenia picia niesłodzonych płynów, do co najmniej 2 l dziennie. Do codziennego spożycia najlepsze są wody mineralne niegazowane o średniej mineralizacji.
Odchudzającym zaleca się zmniejszenie gęstości energetycznej posiłków i płynów, zmniejszenie porcji posiłków, jedzenie regularnie 3-4 posiłków dziennie, zaczynając od śniadania i unikając dojadania między posiłkami i jedzenia w nocy.
Przydatne jest prowadzenie dzienniczka z codziennym dokładnym zapisywaniem zjedzonych pokarmów, liczeniem ich kaloryczności i ograniczaniem codziennego spożycia kalorii stosownie do zaplanowanego. Niektórym na początku kuracji pomaga korzystanie z gotowych przykładów tygodniowych jadłospisów o określonej kaloryczności.
Aktywność fizyczna
Zwiększając wydatek energetyczny zmniejsza się zapasy tkanki tłuszczowej, przyspiesza chudnięcie, zabezpieczając równocześnie utrzymanie sprawności mięśniowej. Korzystnymi efektami są również poprawa tolerancji glukozy i profilu lipidowego, obniżenie ciśnienia krwi oraz poprawa samopoczucia. Aktywność fizyczna nie tylko ułatwia chudnięcie, ale również pomaga w długotrwałym utrzymaniu obniżonej masy ciała. Podstawowe znaczenie ma zwiększenie codziennej aktywności fizycznej – redukcja siedzącego trybu życia przy telewizji i komputerze, chodzenie zamiast jazdy samochodem, wchodzenie po schodach zamiast korzystania z windy. Zwiększenie aktywności fizycznej rozpoczynać należy od nieznacznych obciążeń, a potem stopniowo je zwiększać, dostosowując obciążenie do indywidualnych możliwości chorego.
Ćwiczenia fizyczne powinny trwać przynajmniej 30 minut, a dla odchudzania lepiej 60 minut codziennie (8). Zaleca się marsz, jazdę na rowerze, na nartach, pływanie, gry w piłkę, tenis. Nie zaleca się ćwiczeń siłowych jak: podnoszenie ciężarów, zapasy, a także ćwiczeń o bardzo krótkotrwałych i dużych wysiłkach jak sprinty, rzuty, skoki.
Modyfikacja stylu życia
Modyfikacja stylu życia pozwala utrzymać trwały efekt odchudzania.
Dla uzyskania tego celu ważna jest świadomość konieczności trwałej – dożywotniej – zmiany stylu życia. Regularna kontrola masy ciała, spożycia pokarmów i aktywności fizycznej, radzenie sobie ze stresem i nie uspokajanie się jedzeniem oraz korzystny wpływ wsparcia społecznego – rodziny, przyjaciół lub grupy samopomocy mają bardzo duże znaczenie.
Dla uzyskania zmiany stylu życia i poprawy wyników leczenia chorych, zwłaszcza z otyłością znacznego stopnia i dużym zagrożeniem czynnikami ryzyka wskazana jest współpraca lekarzy, dietetyków, psychologów i fizjoterapeutów (9).
Farmakoterapia
Farmakoterapia powinna uwzględniać ułatwienie stosowania ograniczeń dietetycznych i redukcji masy ciała, zmniejszać ryzyko chorób towarzyszących otyłości, poprawiać jakość życia. Kuracja odchudzająca może być wspomagana lekami, których działanie polega na zmniejszeniu dostarczanej energii z pożywienia i/lub zwiększeniu wydatku energetycznego poprzez nasilenie termogenezy (10).
W przypadkach trudności z dostosowaniem się do zaleceń dietetycznych z powodu odczuwanego głodu lub zaniżonej samooceny ilości spożywanego pożywienia, korzystne jest zastosowanie leków hamujących łaknienie i zwiększających zasycenie.
Sybutramina poprzez hamowanie wychwytu zwrotnego serotoniny nasila poposiłkowe uczucie sytości, a hamowanie wychwytu zwrotnego noradrenaliny nasila termogenezę, zwiększając wydatek energetyczny.

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. James WP: The epidemilogy of obesity: the size of the problem. J Intern Med 2008; 263: 336-52.
2. Biela U i wsp.: Częstość występowania nadwagi i otyłości u kobiet i mężczyzn w wieku 20-74 lat. Wyniki programu WOBASZ. Kardiologia Polska 2005; 63: 6 (supl.4): 632-635.
3. Management of Obesity in Adults: European Clinical Practice Guidelines. Tsigos C et al.: for the Obesity Management Task Force of the European Association for the Study of Obesity. Obesity Facts 2008; 1: 106-116. www.karger.com
4. Obesity preventing and managing the global epidemic. Report of WHO Consultation on Obesity. Geneva 3-5 June 1997 WHO/NUT/NCD. Geneva 1998, 276 pp.
5. Alberti KG, Zimmet PZ, Shaw J: The metabolic syndrome – a new worldwide definition. Lancet 2005; 366: 1059-62.
6. Zahorska-Markiewicz B: Nauka i praktyka w leczeniu otyłości. Archi-Plus, Kraków 2005.
7. Zahorska-Markiewicz B: ZODIAK – Program zdrowego odchudzania. Archi-Plus, Kraków 2004.
8. Saris WH et al.: How much physical activity is enough to prevent unhealthy weight gain? Obes Rev 2003; 4: 101-14.
9. Wadden TA et al.: Randomized trial of lifestyle modification and pharmacotherapy for obesity. N Eng J Med 2005; 353: 2111-20.
10. Lean ME, Finer N: ABC of Obesity: management : part II – drugs. Br Med J 2006; 333: 794-797.
11. James WPT et al.: Effect of sibutramine on weight maintenance after weight loss: a randomised trial. Lancet 2000; 356: 2119-25.
12. Sharma AM: Does pharmacologically induced weight loss improve cardiovascular outcome? Sibutramine pharmacology and the cardiovascular system. Eur Heart J 2005; 7 (suppl.1): 39-43.
13. Henness S, Perry CM: Orlistat. A review of its use in the management of obesity. Drugs 2006; 66: 1625-1656.
14. Torgerson JS et al.: Xenical in the prevention of diabetes in obese subjects (XENDOS) study. Diabetes Care 2004; 27: 155-161.
15. Mancia G et al.: 2007 Guidelines for the Management of Arterial Hypertension. The Task Force for the Management of Arterial Hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC). J Hypertens 2007; 25: 1105-1187.
16. Nathan DM et al.: Management of hyperglycaemia in type 2 diabetes: a consensus algorithm for the initiation and adjustement of therapy: a consesnsus statement from the American Diabetes Association and the European Association for the study of diabetes. Diabetologia 2006; 49: 1711-1721.
otrzymano: 2009-04-01
zaakceptowano do druku: 2009-06-03

Adres do korespondencji:
*Barbara Zahorska-Markiewicz
Poradnia Leczenia Chorób Metabolicznych „WAGA” w Katowicach
ul. Widłaków 23, 40-693 Katowice
tel.: 691 917 900
e-mail: bmarkiewicz@sum.edu.pl

Postępy Nauk Medycznych 7/2009
Strona internetowa czasopisma Postępy Nauk Medycznych