© Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2016, s. 44-48
*Zygmunt Zdrojewicz1, Ewelina Pachura2, Paulina Pachura2
Działanie lecznicze owoców pomidora zwyczajnego
Medicinal activity of tomatoes fruits
1Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. n. med. Marek Bolanowski
2Lekarz rezydent Oddziału Radiologii i Diagnostyki Obrazowej, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu
Ordynator Oddziału: prof. dr hab. n. med. Marek Sąsiadek
Summary
Tomatoes and its products are considered to have properties of preventing disease, due to the presence of lycopene and other antioxidant compounds with the potential to scavenge free radicals that damage cellular macromolecules. It is suggested that regular consumption of tomato products enhances the antioxidant capacity of the body due to endogenous antioxidant compounds contained, especially lycopene. The purpose of this study is to evaluate the effect of regular consumption of fresh and processed tomatoes on human organism and evaluation of health prevention properties of tomatoes in the prevention of prostate cancer.
W ciągu ostatnich dziesięcioleci przemysł spożywczy, konsumenci oraz świat medyczny skupili się w znaczący sposób na potencjalnych korzyściach prawidłowego żywienia dla zdrowia ludzkiego. Dziś przywiązuje się wagę do tego, co stanowi skład pożywienia, bo oprócz podstawowej wartości odżywczej to, co jemy może wpływać korzystnie na stan zdrowia. Badania epidemiologiczne wykazały dodatnią korelację między spożyciem owoców i warzyw a mniejszą zapadalnością na takie schorzenia jak: miażdżyca, nowotwory, cukrzyca, artretyzm. Powszechnie znany jest ich wpływ spowalniający procesy starzenia się organizmu (1). Jest on tak znaczący, że zyskał określenie „fontanny młodości”. Owoce i warzywa mają status żywności funkcjonalnej, czyli promującej zdrowie i zapobiegającej chorobom lub je łagodzącej. Fenole, flawonoidy, likopen i karotenoidy są jednymi z najlepiej zbadanych przeciwutleniaczy. Wśród świeżych warzyw tylko cebula, sałata i ziemniaki są spożywane przez Europejczyków w większej ilości niż pomidory. Natomiast jeśli chodzi o przetwory z warzyw, to właśnie sosy, ketchupy i soki pomidorowe znajdują się zdecydowanie na pierwszym miejscu tej listy. Popularność tego warzywa znacznie wzrosła, gdy dowiedziono, że jego regularni konsumenci rzadziej zapadają na różne nowotwory.
Celem poniższej pracy jest podsumowanie i przedstawienie funkcjonalnego, a także psychologicznego wpływu spożywania pomidorów na zdrowie ludzkie oraz określenie, które z substancji w nich zawartych są w głównej mierze odpowiedzialne za te właściwości. Przetwory z pomidorów zawierają duże ilości potasu i kwasu foliowego, są także cennym źródłem tokoferolu oraz witamin A i C (2). W porównaniu z innymi regularnie spożywanymi warzywami, jedynie marchew jest większym źródłem witaminy A w pożywieniu (3). Jednak najistotniejszym związkiem zawartym w pomidorach i warunkującym ich terapeutyczne właściwości jest likopen – związek z grupy karotenoidów, który występuje w tym warzywie w największej ilości i biodostępności. Liczne badania in vitro oraz in vivo z udziałem likopenu wykazały jego potencjał antyoksydacyjny, a także właściwości obniżające poziom cholesterolu oraz działanie przeciwnowotworowe (4, 5). Od czasu zaobserwowania i udowodnienia tych prozdrowotnych właściwości, pomidor stał się symbolem zdrowia. Jest integralną częścią każdego zdrowego żywienia, stałym elementem menu wszelkich restauracji typu „fit”. Nadaje potrawom barwę, smak i wartość odżywczą. Jego spożycie, jak i wielu innych warzyw, stało się po prostu modne. Popyt na zdrowe produkty spożywcze przyczynił się do rozwoju produktów bogatych w likopen, jako rodzaju żywności funkcjonalnej, powszechnie zwanej „eko”.
Likopen
Likopen jest barwnikiem warunkującym czerwoną barwę pomidora. Przeprowadzono liczne badania nad właściwościami tego karotenoidu (6). Ich celem było przede wszystkim udowodnienie jego właściwości przeciwutleniających. W badaniach barwnik ten wykazał się podwójną szybkością eliminowania wolnych rodników tlenowych w porównaniu do innych karotenów. To sprawia, że jego obecność w pożywieniu wydaje się znacząca. Coraz więcej badań klinicznych podkreśla ważną rolę likopenu, przynoszącą korzyści dla zdrowia, tym bardziej, że świeże pomidory są głównym źródłem formy trans likopenu. Na skalę przemysłową, ekstrakcja likopenu z minimalnymi stratami jego aktywności biologicznych jest bardzo pożądana dla przemysłu środków spożywczych, pasz, a także do produkcji preparatów kosmetycznych i farmaceutycznych. Co istotne, niepożądana jest degradacja tego karotenu w wyniku procesów przetwarzania warzywa. Takimi procesami, pozbywającymi pomidora właściwości przeciwutleniających, są izomeryzacja i oksydacja (7). Izomeryzacja przekształca pożądaną formę trans w postać cis. Taki proces ma miejsce w czasie wszelkiego rodzaju procesów związanych z wysoką temperaturą. Termiczne przetwarzanie tego warzywa, a także jego mielenie, odparowywanie oraz zamrażanie powoduje obniżanie w nim zawartości likopenu (8). Natomiast produkty zamrażane wykazują stałą zawartość likopenu przez cały okres przechowywania. Na bioaktywność likopenu ma wpływ wiele czynników. Zwykle jest ona wyższa w przypadku produktów przetworzonych niż w świeżych owocach. Także sama struktura pomidora zmienia biodostępność karotenoidu i może spowodować większe uwolnienie likopenu z miąższu (9). Przetworzenie żywności może poprawić biodostępność likopenu poprzez zniszczenie ścian komórkowych, co osłabia siły wiązania pomiędzy likopenem i macierzą tkanki łącznej (10).
Właściwości farmakokinetyczne likopenu nie zostały w pełni poznane. Niezbędne są dalsze badania na temat biodostępności, farmakologii, biochemii i fizjologii tego związku, aby zrozumieć mechanizm, w jakim eliminuje on wolne rodniki tlenowe. Przeprowadzono badania, których celem było oszacowanie zawartości karotenoidów, jako substancji przeciwutleniających i czynników wzrostu komórek obecnych w ekstrakcie uzyskanym z odpadów pomidorów (11, 12). Badano pięć różnych genotypów pomidora. Do identyfikacji i oceny ilościowej głównych karotenoidów obecnych w ekstrakcie wykorzystano wysokosprawną chromatografię cieczową. Właściwości przeciwutleniające ekstraktów pomidorowych odpadów badano za pomocą metod spektrofotometrycznych. Wykazano silną korelację między zawartością karotenoidów a aktywnością przeciwutleniającą i zapobiegającą namnażaniu się komórek. Uzyskane wyniki wskazują, że przetwory pomidorowe mogą być stosowane jako funkcjonalny składnik żywności.
Choroby sercowo-naczyniowe
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Lehucher-Michel MP, Lesgards JF, Delubac O i wsp. Oxidative stress and human disease. Current knowledge and perspectives for prevention. Presse Med 2001; 30:1076-81. 2. Silva EM, Souza JNS, Rogez H i wsp. Antioxidant activities and polyphenolic contents of fifteen selected plant species from the Amazonian region. Food Chem 2006; 101(3):1012-8. 3. Clinton SK. Lycopene: chemistry, biology, and implications for human health and disease. Nutr Rev 1998; 56:35-51. 4. Key TJ, Silcocks PB, Davey GK i wsp. A case-control study of diet and prostate cancer. Br J Cancer 1997; 76:678-87. 5. Kritchevsky D, Tepper SA, Story JA. Non nutritive fiber and lipid metabolism. J Food Sci 1975; 40:8-11. 6. U.S. Department of Agriculture Agricultural Statistics Board, National Agriculture Statistics Service, Vegetables 2001. Washington 2001. 7. MRC/BHF Heart protection study of antioxidant vitamin supplementation in 20.536 high-risk individuals: a randomized placebo – controlled trial. Lancet 2002; 360:23-33. 8. Nguyen ML, Schwartz SJ. Lycopene: chemical and biological properties. Food Technol 1999; 53:38-53. 9. FAOSTAT 2007. FAOSTAT agriculture production database. http:llfaostat.fao.org/site/336/default.aspx> (accessed 15.06.2015). 10. Haung D, Ou B, Prior RL. The chemistry behind antioxidant capacity assays. J Agric Food Chem 2005; 53:1841-56. 11. Giovanelli G, Paradise A. Stability of dried and intermediate moisture tomato pulp during storage. J Agric Food Chem 2002; 50:7277-81. 12. Stewart AJ, Bozonnet S, Mullen W i wsp. Occurrence of flavonols in tomatoes and tomato-base products. J Agric Food Chem 2000; 48:2663-9. 13. Giovannucci E. Tomatoes, tomato-based products, lycopene and cancer: review of the epidemiologic literature. J Natl Cancer Inst 1999; 91:317-31. 14. Westrate JA, van het Hof K. Sucrose polyester and plasma carotenoid concentrations in healthy subjects. Am J Clin Nutr 1995; 62:591-7. 15. Williams AW, Boileau TWM, Erdman JW. Factors influencing the uptake and absorption of carotenoids. Proc Soc Exp Biol Med 1998; 218:106-8. 16. Rimm EB, Giovannucci EL, Stampfer MJ i wsp. Reproducibility and validity of an expanded self-administered semiquantitative food frequency questionnaire among male health professionals. Am J Epidemiol 1992; 135:1114-26; discussion 1127-36. 17. Yusuf S, Dagenais G, Pogue J i wsp. Vitamin E supplementation and cardiovascular events in high-risk patients. The heart outcomes prevention evaluation study investigators. N Engl J Med 2000; 342:154-60. 18. Bub A, Watzl B, Abrahamse L i wsp. Moderate intervention with carotenoid rich vegetable products reduces lipid peroxidation in men. J Nutr 2000; 130:2200-6. 19. Kritchevsky SB, Bush AJ, Pahor M i wsp. Serum carotenoids and markers of inflammation in nonsmokers. Am J Epidemiol 2000; 152:1065-71. 20. Rimm EB, Giovannucci EL, Stampfer MJ i wsp. Reproducibility and validity of an expanded self administered semiquantitative food frequency questionnaire among male health professionals. Am J Epidemiol 1992; 135:1114-26; discussion 1127-36. 21. Dugas TR, Morel DW, Harrison EH. Dietary supplementation with beta-carotene, but not with lycopene, inhibits endothelial cell mediate oxidation of low-density lipoprotein. Free Radic Biol Med 1999; 26:1238-44. 22. Agarwal S, Rao AV. Tomato lycopene and low density lipoprotein oxidation: a human dietary intervention study. Lipids 1998; 33:981-4. 23. Rissanen T, Voutilainen S, Nyssonen K i wsp. Low plasma lycopene concentration is associated with increased intima media thickness of the carotid artery wall. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2000; 20:2677-81. 24. Erdman JW, Bierer TL, Gugger ET. Absorption and transport of carotenoids. Ann NY Acad Sci 1993; 691:76-85. 25. Shi J, Le Maguer M. Lycopene in tomatoes: chemical and physical properties affected by food processing. Crit Rev Biotechnol 2000; 20:293-334. 26. Stahl W, Sies H. Uptake of lycopene and its geometrical isomers is greater from heat-processed than from unprocessed tomato juice in humans. J Nutr 1992; 122:2161-6. 27. Porrini M, Riso P. Lymphocyte lycopene concentration and DNA protection from oxidative damage is increased in women after a short period of tomato consumption. J Nutr 2000; 130:189-92. 28. Reilly M, Delanty N, Lawson JA i wsp. Modulation of oxidant stress in vivo in chronic cigarette smokers. Circulation 1996; 94:19-25. 29. Lehucher-Michel MP, Lesgards JF, Delubac O i wsp. Oxidative stress and human disease. Current knowledge and perspectives for prevention. Presse Med 2001; 30:1076-81. 30. Westrate JA, van et Hof K. Sucrose polyester and plasma carotenoid concentrations in healthy subjects. Am J Clin Nutr 1995; 62:591-7. 31. van Het Hof KH, West CE, Weststrate JA, Hautvast JG. Dietary factors that affect the bioavailability of carotenoids. J Nutr 2000; 130:503-6.
