Irena Wojciechowska, Tomasz Pawłowski
Rola osobowości w patogenezie i progresji chorób nowotworowych
The role of personality in the pathogenesis and progression of cancer
Zakład Psychoterapii i Chorób Psychosomatycznych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Summary
Many different factors are confirmed to have influence in the process of carcinogenesis. Among them are for example: hereditary properties, radiation, chemical substances or biological agents like some viruses. There is an assumption that psychological factors such as personality traits are the cause of cancer or they modify the course of cancer. Among personality traits that may play a role in the occurrence of cancer or its progression have been distinguished: neuroticism and extraversion, suppression of negative emotions, a tendency to react on stressful situations with hopelessness and depression. Few specific types of personality were singled out, among them are: personality type 1, personality type C and newer concept of psychosomatic disease, which is personality type D.
The article attempts to analyze the literature relating to dependencies between personality traits and cancer prevalence. The results of a number of studies do not give consistent outcomes on the role of specific personality traits in the pathogenesis of cancer. It is likely that the impact of personality have a modulating effect on the development of cancer. But this happens only when other risk factors, like the age, anti-health behaviors, a family history of cancer or exposure to biological factors are present.
Wstęp
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC), będąca agendą WHO, w 2014 roku ujawniła raport informujący o rosnącym w zastraszającym tempie rozpowszechnieniu chorób nowotworowych. W 2012 roku liczba rozpoznań nowych przypadków nowotworów wyniosła 14 milionów rocznie. Szacuje się, że w ciągu najbliższych dwóch dekad liczba nowych zachorowań wzrośnie do 22 mln przypadków rocznie. W tym samym okresie prognozowany jest wzrost liczby zgonów z powodu nowotworów z około 8,2 mln rocznie do 13 mln rocznie (1).
Od 1971 roku przeanalizowano ponad 900 czynników, z których ponad 400 uznano za rakotwórcze, prawdopodobnie rakotwórcze oraz możliwie rakotwórcze dla ludzi. Monografie IARC identyfikują czynniki środowiskowe, które mogą zwiększać ryzyko chorób nowotworowych u ludzi. Należą do nich: złożone mieszaniny chemikaliów, narażenie zawodowe, czynniki fizyczne, biologiczne i te związane ze stylem życia (2). Wyróżnia się także wewnętrzne czynniki rakotwórcze, czyli warunkowane bezpośrednio przez organizm. Należą do nich: predyspozycje genetyczne, zaburzenia immunologiczne, hormonalne i te związane z przemianą materii (3).
Czynniki psychologiczne dotychczas nie zostały uwzględnione na tego typu liście. Bez wątpienia natura chorób nowotworowych ma charakter polietiologiczny, a stan psychiczny może być jedną z wielu determinant karcynogenezy. Już w starożytności Hipokrates i Galen podejrzewali, że kobiety melancholijne częściej zapadają na raka niż kobiety sangwiniczne (4). Pierwsze badania naukowe poruszające tę kwestię pojawiły się w latach 60. XX wieku. W 1962 roku Kissen i Eysenck przeprowadzili nowoczesne badanie nad związkiem pomiędzy osobowością i nowotworem, dochodząc do wniosku, że pacjenci z rozpoznanym rakiem płuc byli bardziej ekstrawertyczni i mniej neurotyczni (5). Do podobnych wniosków doszli Coppen i Metcalfe (6).
Prawdopodobnych jest kilka mechanizmów, na drodze których właściwości psychiczne mogłyby sprzyjać karcynogenezie. Deprecjonujący wpływ określonych czynników psychologicznych na układ odpornościowy miałby zwiększać ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Odwołując się do teorii nadzoru immunologicznego (7), kluczową rolę w hamowaniu procesu nowotworzenia, poprzez eliminację wadliwych komórek, odgrywają komórki NK (8). Przypuszcza się, że stres, oddziałując na mechanizmy neuroendokrynne, może obniżyć cytotoksyczność komórek NK i tym samym pośrednio powodować immunosupresję, co zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór. Istnieją dowody opowiadające się za tym, że osoby poddane immunosupresji (albo za pomocą środków farmakologicznych, albo z powodu chorób przebiegających z niedoborami odporności) mają zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwór (9).
Kolejnymi mechanizmami sprzyjającymi karcynogenezie są upośledzenie naprawy uszkodzonego DNA i zmiany w procesie apoptozy. Możliwe powiązanie ma się odbywać na drodze wpływu zaburzeń emocjonalnych i przewlekłego stresu na naprawę DNA (10). Na modelu zwierzęcym, u szczurów poddanych ekspozycji na karcynogen Glaser i wsp. wykazali znacznie niższy poziom metylotransferazy DNA – enzymu odpowiedzialnego za naprawę DNA (11). Także w limfocytach osób cierpiących z powodu zaburzeń psychicznych stwierdzono, po wystawieniu na działanie promieniowania rentgenowskiego, istotnie upośledzoną naprawę DNA (12).
Celem pracy jest analiza dotychczas prowadzonych badań nad rolą osobowości w patogenezie i przebiegu chorób nowotworowych. W artykule odniesiono się do właściwości osobowości, które mogą przyczyniać się do zaistnienia lub nasilenia choroby nowotworowej.
Rola cech osobowości w patogenezie i progresji nowotworów
Badania retrospektywne potwierdzają hipotezę dotyczącą związku cech osobowości jako czynników ryzyka zachorowania na raka (13-15). Wśród czynników osobowościowych, które brane są pod uwagę jako mające największy wpływ na ryzyko wystąpienia nowotworu, wyróżnia się: neurotyczność i ekstrawersję, tłumienie wyrażania negatywnych emocji, reagowanie na stratę przewlekłym poczuciem beznadziejności/bezradności.
Nakaya i wsp. (16) w badaniu prospektywnym obejmującym 59 548 Szwedów i Finów potwierdzili wpływ ekstrawersji i neurotyczności w przypadku zachorowania na raka płuc. Jednak po uwzględnieniu liczby wypalanych dziennie papierosów powyższa zależność straciła na znaczeniu. Wynika to z faktu, iż wśród palaczy znajduje się więcej osób ujawniających takie cechy, jak: poszukiwanie nowości, ekstrawersja, impulsywność czy neurotyczność (17). Wyniki nie ujawniły także związku pomiędzy ryzykiem zachorowania na nowotwory hormono- czy immunozależne, np. rak sutka, rak macicy, jajnika czy prostaty, a także z żadnymi innymi typami nowotworów a cechami osobowości.
W kolejnej pracy dotykającej tej samej tematyki, Nakaya i wsp. zaobserwowali istotny statystycznie związek między neurotyzmem i ryzykiem nowotworów zdiagnozowanych w ciągu pierwszych 3 lata projektu. Związek ten nie utrzymał się w kolejnych 4 latach badania. Ostateczny wniosek badaczy nie potwierdzał stawianej hipotezy, a związek pomiędzy neurotycznością a rozpowszechnieniem nowotworu był raczej konsekwencją, nie przyczyną (18).
Również Schapiro i wsp. badali wpływ ekstrawersji i neurotyczności na ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej. Badanie o charakterze prospektywnym objęło 1031 osób. Hipoteza zakładała, że wysoki stopień ekstrawersji i/lub niski stopień neurotyzmu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia nowotworu. Badacze nie znaleźli dowodów na poparcie powyższej hipotezy (19).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Stewart BW, Wild CP: World Cancer Report 2014. WHO Press, Geneva 2014.
2. IARC: Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans. IARC Press, Lyon.
3. Domagała W: Molekularne podstawy karcynogenezy i ścieżki sygnałowe niektórych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Pol Przeg Neur 2007; 3: 127-141.
4. Winchester DP: Breast cancer. PMPH-USA 2006; 607: 3-4.
5. Kissen DM, Eysenck HJ: Personality in male lung cancer patients. J Psychosom Res 1962; 6(2): 123-127.
6. Coppen A, Metcalfe M: Cancer and extraversion. BMJ 1963; 2: 18-19.
7. Burnet FM: Immunological surveillance in neoplasia. Transplant Rev 1971; 7: 3-25.
8. Whiteside TT, Herberman RB: The role of natural killer cells in human disease. Clin Immun Immunopathol 1989; 53: 1-23.
9. Cohen S, Rabin B: Psychologic stress, immunity, and cancer. J Natl Cancer Inst 1998; 90: 3-4.
10. Kiecolt-Glaser JK, Robles TF, Heffner KL et al.: Psycho-oncology and cancer: psychoneuroimmunology and cancer. Ann Oncol 2002; 13: 165-169.
11. Glaser R, Thorn BE, Tarr KL et al.: Effects of stress on methyltransferase synthesis: an important DNA repair enzyme. Health Psychol 1985; 4: 403-412.
12. Kiecolt-Glaser JK, Stephen RE, Lipetz PD et al.: Distress and DNA repair in human lymphocytes. J Behav Med 1985; 8: 311-320.
13. Aarstad HJ, Heimdal JH, Aarsta AK, Olofsson J: Personality traits in head and neck squamous cell carcinoma patients in relation to the disease state, disease extent and prognosis. Acta Otolaryngol 2002; 122: 892-899.
14. Kavan MG, Engdahl BE, Kay S: Colon cancer: personality factors predictive of onset and stage of presentation. J Psychosom Res 1995; 39: 1031-1039.
15. Cheang A, Cooper CL: Psychosocial factors and breast cancer. Stress Med 1985; 1: 61-66.
16. Nakaya N, Bidstrup PE, Saito-Nakaya K et al.: Personality Traits and Cancer Risk and Survival Based on Finnish and Swedish Registry Data. Am J Epidemiol 2010; 172: 377-385.
17. Bergen AW, Caporaso N: Cigarette smoking. J Natl Cancer Inst 1999; 91(16): 1365-1375.
18. Nakaya N, Tsubono Y, Hosokawa T et al.: Personality and the risk of cancer. J Natl Cancer Inst 2003; 95: 799-805.
19. Schapiro IR, Ross-Petersen L, Saelan H et al.: Extroversion and neuroticism and the associated risk of cancer: a Danish cohort study. Am J Epidemiol 2001; 153: 757-763.
20. Hansen PE, Floderus B, Frederiksen K, Johansen C: Personality traits, health behavior, and risk for cancer: a prospective study of Swedish twin court. Cancer 2005; 103: 1082-1091.
21. Bleiker EM, van der Ploeg HM, Hendriks JH, Ader HJ: Personality factors and breast cancer development: a prospective longitudinal study. J Natl Cancer Inst 1996; 88(20): 1478-1482.
22. Hahn RC, Petitti DB: Minnesota multiphasic personality inventory-rated depression and the incidence of breast cancer. Cancer 1988; 61: 845-848.
23. Lillberg K, Verkasalo PK, Kapr J et al.: A prospective study of life satisfaction, neuroticism and breast cancer risk (Finland). Cancer Causes Control 2002; 13: 191-198.
24. Shaffer JW, Graves PL, Swank RT, Pearson TA: Clustering of personality traits in youth and the subsequent development of cancer among physicians. J Behav Med 1987; 10: 441-447.
25. Grossarth-Maticek R, Eysenck HJ: Self-regulation and mortality from cancer, coronary heart disease, and other causes: a prospective study. Pers Individ Dif 1995; 19(6): 781-795.
26. Zawadzki B, Radzikowska E: Próba kwestionariuszowej diagnozy potencjalnych osobowościowych czynników ryzyka raka płuca i choroby wieńcowej. Psychologia-Etologia-Genetyka 2006; 13: 135-154.
27. Temoshok LR, Dreher H: The type C connection: the behavioral links to cancer and your health. Random House, New York 1992.
28. Nagano J, Sudo N, Kubo Ch, Kono S: Lung Cancer, Myocardial Infarction, and the Grossarth-Maticek Personality Types: A Case-control Study in Fukuoka, Japan. J Epidemiol 2001; 11: 281-287.
29. Nagano J, Ichinose Y, Asoh H et al.: A prospective Japanese study of the association between personality and the progression of lung cancer. Intern Med 2006; 45: 57-63.
30. Nagano J, Kono S, Toyomura K et al.: Personality and Colorectal Cancer: The Fukuoka Colorectal Cancer Study. Jpn J Clin Oncol 2008; 38(8): 553-561.
31. Lemogne C, Konsoli SM, Geoffroy-Perez B et al.: Personality and the risk of cancer: a 16-year follow-up study of the GAZEL cohort. Psychosom Med 2013; 75(3): 262-271.
32. Ogińska-Bulik N, Juczyński Z: Właściwości osobowości sprzyjające chorobom somatycznym – rola typu D. Psychoonkologia 2008; 1: 7-13.
33. Pedersen S, Denollet J: Type D personality, cardiac events, and impaired quality of life: a review. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2003; 10: 241-248.
34. Ogińska-Bulik N, Juczyński Z: Osobowość stresowa (typ D) a ryzyko występowania chorób układu krążenia. [W:] Kosińska-Dec K, Szewczyk L (red.): Rozwój, zdrowie, choroba. Aktualne problemy psychosomatyki. Wyd. BEL Studio, Warszawa 2004: 5-17.
35. Kubicka L, Matejcek Z, Dytrych Z, Roth Z: IQ and personality traits assessed in childhood as predictors of drinking and smoking behaviour in middle-aged adults: a 24-year follow-up study. Addiction 2001; 96: 1615-1628.
