Jagoda Świerkot, Katarzyna Duda-Grychtoł, Sylwia Klasik-Ciszewska
Parabeny jako przykład niebezpiecznych konserwantów
Parabens as dangerous preservatives
Śląska Wyższa Szkoła Medyczna w Katowicach
Summary
Parabens, otherwise known as nipagins, are some of the most commonly used preservatives. Their popularity of the application is related to the broad spectrum of antimicrobial activity. They are used not only in the cosmetic industry but also in the manufacture of medicines or food. These are para-hydroxybenzoic acid esters in the form of crystalline solids, colorless, odorless. Parabens include methylparaben, ethylparaben, butylparaben, isopropylparaben, propylparaben, isobutylparaben and benzylparaben. Parabens have estrogenic activity. This means that they have the ability to bind to estrogen receptors, both α and β. This ability can negatively affect the hormonal management of the human body. Excessive supply of parabens to our body, whether in the form of cosmetics, medicines or even food, can cause serious illness. There are reports that the frequent application of antiperspirants containing nipagine to skin can contribute to the development of breast cancer. Also important is the influence of parabens on the skin. Applying cosmetics to paraben skin can reduce the ability of keratinocytes to proliferate and, in combination with UVB radiation, causes oxidative stress. Nipagins can also cause allergies.
Parabeny
Obecnie parabeny należą do najbardziej kontrowersyjnych substancji konserwujących. Naukowcy są podzieleni w kwestii bezpieczeństwa ich stosowania. Część naukowców jest zdania, że parabeny negatywnie oddziałują na układ hormonalny, wykazują działanie kancerogenne, a także alergizujące (1).
Z chemicznego punktu widzenia parabeny to estry kwasu para-hydroksybenzoesowego (ryc. 1). Są to ciała stałe, krystaliczne, bezbarwne oraz bezzapachowe. Do grupy parabenów należą: metylparaben, etylparaben, butylparaben, izopropylparaben, propylparaben, izobutylparaben oraz benzylparaben. Różnią się one między sobą rodzajem grupy alkilowej. Działanie przeciwdrobnoustrojowe parabenów wzrasta wraz z wydłużeniem łańcucha alkilowego. Główną zaletą parabenów jest szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego. Istotny jest również brak wpływu na konsystencję, smak, barwę oraz zapach produktu, w którym się znajdują (2-4).
Ryc. 1. Wzór strukturalny parabenów (1)
Estry kwasu para-hydroksybenzoesowego są powszechnie stosowane w kosmetykach, tj. w kremach do twarzy, balsamach czy preparatach do oczyszczania. Wykorzystywane są również jako substancje konserwujące w przemyśle spożywczym, można je znaleźć np. w sokach owocowych czy marynatach. W przemyśle farmaceutycznym, podobnie jak w kosmetykach oraz produktach spożywczych, parabeny pełnią funkcję konserwantu w lekach aplikowanych zewnętrznie na skórę i błony śluzowe (1).
Parabeny znajdują się na liście konserwantów dozwolonych do stosowania w preparatach kosmetycznych, zawartej w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 marca 2005 roku. W Rozporządzeniu określono: ilość, zakres oraz warunki stosowania tych substancji konserwujących (5).
Zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej, maksymalna zawartość pojedynczego parabenu w preparacie kosmetycznym wynosi 0,4%, natomiast stężenie mieszaniny parabenów nie może być wyższe niż 0,8% (6).
Parabeny jako ksenoestrogeny
Wyjątkowe zaniepokojenie budzą kosmetyki zawierające ksenoestrogeny (ang. endocrine-disrupting compounds – ECDs), czyli związki, które zachowują się podobnie do naturalnych estrogenów. Mechanizm działania związków o aktywności estrogenowej polega na ich zdolności do wiązania się z receptorami estrogenowymi (ang. estrogen receptor – ER). Do grupy substancji wykazujących działanie estrogenne należą m.in. parabeny (7).
Wiadomo, iż parabeny posiadają zdolność łączenia się z receptorami estrogenowymi, zarówno α, jak i β. Przypuszcza się, że parabeny naśladują działanie naturalnego estrogenu, posiadają zdolność do pobudzania wzrostu komórek, a także aktywacji genów kontrolowanych przez receptory estrogenowe (8). Wiele badań potwierdza, że każdy z estrów kwasu para-hydroksybenzoesowego wykazuje aktywność estrogenową, jednak od 1000 do 1 000 000 razy słabszą niż 17β-estradiol. Najsilniejsze właściwości estrogenne ma butylparaben, chociaż jest on 10 000 razy słabszy od 17β-estradiolu. Aby zakłócić funkcjonowanie gospodarki hormonalnej u człowieka, dawka parabenów musiałaby być 1000 razy większa. Warto jednak podkreślić, że parabeny są stosowane nie tylko jako środki konserwujące w kosmetykach, ale także w lekach oraz jako dodatki do żywności, a więc ilość parabenów dostarczana ludziom każdego dnia może być znacznie większa (1, 9, 10).
Przeprowadzono również badania, w wyniku których stwierdzono, iż parabeny mogą negatywnie oddziaływać na męski układ rozrodczy. Badanie polegało na podawaniu butylparabenu samcom szczurów rasy Wistar. Po 8 tygodniach zaobserwowano m.in. spadek liczby plemników oraz spadek stężenia testosteronu w surowicy. Analogiczne badanie przeprowadzono z wykorzystaniem propylparabenu – przez 4 tygodnie podawano szczurom propylparaben z pożywieniem. Wyniki były zbliżone do tych uzyskanych w przypadku butylparabenu (11).
Estry kwasu para-hydroksybenzoesowego mogą mieć również niekorzystny wpływ na układ rozrodczy u kobiet. Badanie przeprowadzone na zwierzętach, którym podskórnie podawano parabeny, wykazało zwiększenie masy macicy. Potwierdza to, iż parabeny wykazują działanie estrogenne (4).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Bojarowicz H, Wnuk M, Buciński A: Efektywność i bezpieczeństwo stosowania parabenów. PHiE 2012; 93(4): 647-653.
2. Zaprutko L, Zaprutko T: Fakty i fikcje o nipaginach. Pol J Cosmet 2010; 13: 2-9.
3. Pawlik K, Duda-Grychtoł K: Niebezpieczne kosmetyki – prawda czy fałszywy pogląd. Pol J Cosmet 2013; 16(3): 200-204.
4. Baumann L: Dermatologia estetyczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie list substancji niedozwolonych lub dozwolonych z ograniczeniami do stosowania w kosmetykach oraz znaków graficznych umieszczanych na opakowaniach kosmetyków. Załącznik nr 4 (Dz. U., nr 72, poz. 642).
6. SCCS/1348/10 Scientific Committee on Consumer Safty SCCS, Opinion on Parabens. COLIPA no P82, 22 March 2011.
7. Kucińska M, Murias M: Kosmetyki jako źródło narażenia na ksenoestrogeny. Prz Lek 2013; 70(8): 647-651.
8. SCCS/1348/10 European Commission, Scientific Committee on Consumer Safety, Opinion on parabens COLIPA no P82, 14 December 2010.
9. Wątróbska-Świetlikowska D: Badanie dystrybucji środków konserwujących w fazach nowoczesnych submikronowych układach dyspresyjnych. Gdańsk 2008; http://pbc.gda.pl/Content/4895/watrobska_swietlikowska_062427.pdf (data dostępu: 15.01.2015).
10. Holecka-Wozniak J, Koziołek A: Ocena zachowań konsumenckich w związku ze stosowaniem kosmetyków z zawartością parabenów. Przegl Dermatol 2013; 5: 297-304.
11. SCCP/0873/05 European Commission, Directorate Public Health And Risk Assessment, Scientific Committee on Consumer Products, Extended opinion on safety evaluation of parabens. 28 January 2005.
12. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1004/2014 z dnia 18 września 2014 r. zmieniające załącznik V do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 dotyczącego produktów kosmetycznych.
13. Darbre PD, Aljarrah A, Miller WR et al.: Concentrations of parabens in human breast tumors. J Appl Toxicol 2004; 24: 5-13.
14. Barr L, Metaxas G, Harbach JAC et al.: Measurement of paraben concentrations in human breast from axilla to sternum. J Appl Toxicol 2011; 32: 219-232.
15. SCCP/0874/05 European Commission, Directorate Public Health And Risk Assessment, Scientific Committee on Consumer Products, Extended opinion Parabens, underarm cosmetics and breast cancer. 28 January 2005.
16. Bojarowicz H, Wojciechowska M, Gocki J: Substancje konserwujące stosowane w kosmetykach oraz ich działania niepożądane. PHiE 2008; 89(1): 30-33.
17. Rudzki E: Alergia na kosmetyki. Prz Alergol 2004; 1: 30.
18. Wojciechowska M, Kołodziejczyk J, Bartuzi Z: Alergia na kosmetyki. Cz. II. Konserwanty. Pol J Cosmetol 2009; 12(4): 224-227.
19. Martini MC (red. nauk. pol. wyd. W. Placek): Kosmetologia i farmakologia skóry. PZWL, Warszawa 2008.
20. Kmieć-Świerczyńska M, Kręcisz B, Świerczyńska-Machura D: Uczulenie kontaktowe na środki konserwujące zawarte w kosmetykach. Med Pr 2006; 57: 245-249.
21. Urbańska J: Parabeny fakty i mity. ŚPK 2013; 1(14): 60-62.
