Grażyna Jarząbek-Bielecka1, Karolina Andrzejak2, Radosław Słopień3, Agnieszka Słopień4, Magdalena Pisarska-Krawczyk5, 6, Witold Kędzia1, Stefan Sajdak2
Zaburzenia snu z uwzględnieniem uwarunkowań genetycznych oraz aspektów seksuologicznych i ginekologicznych
Sleep disorders including genetic, sexological, and gynecological factors
1Klinika Ginekologii, Katedra Perinatologii i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2Klinika Ginekologii Operacyjnej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
3Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
4Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
5Katedra Zdrowia Matki i Dziecka, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
6Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu
Summary
Biological rhythms, in particular sleep-wake cycle, have a significant effect on the functioning of the body. Disturbances in this rhythm often result from an unhealthy lifestyle. Unfortunately, this phenomenon concerns both adults and adolescents. It can result in many psychosomatic problems and negatively affect child's development. In adults, it has negative effects on many aspects of life, including psychosexual life.
Sleep disorders were once attributed only to elderly. Currently, this negative phenomenon has been occuring increasingly among young people. Fortunately, persons suffering from sleep disorders report these problems to family doctors and psychiatrists.
Sleep disorders should be regarded as a medical condition.
Nowadays, the approach to sleep disorders has changed significantly. Sleep disorders often require specialist, comprehensive treatment in sleep disorders clinincs.
Wyróżnia się wiele postaci zaburzeń snu, które mogą pojawić się już w dzieciństwie, a nasilać się w okresie przekwitania – szczególnie u kobiet. Osoby z zaburzeniami snu cierpią na różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne, u dzieci stwierdza się zaburzenia rozwoju somatycznego i psychicznego.
Istotnym czynnikiem determinującym zachowanie prawidłowego zdrowia, bez względu na wiek, jest sen. Odrywa on bardzo istotną rolę regeneracyjną dla organizmu – jest ważny dla odpoczynku i regeneracji sił. Sen pozwala zregenerować siły witalne, utrzymać pozytywne nastawienie ułatwiające zwalczenie stresu. Podczas wypoczynku uwalniane są hormony anaboliczne, które pobudzają odnowę tkanek. Jest to szczególnie ważne w okresie dojrzewania – zdrowy, dobry sen ma szczególnie istotne znaczenie u dzieci i młodzieży, gdyż sprzyja prawidłowemu rozwojowi fizycznemu i psychicznemu. Zaburzenia snu zakłócają zdolność koncentracji i pamięci, upośledzają układ immunologiczny. Dobowe zapotrzebowanie na sen jest sprawą indywidualną, jednak wiadomo, że jest ono znacznie większe u dzieci i młodzieży niż u osób dorosłych. Wraz z wiekiem, w zależności do wielu sytuacji życiowych, zapotrzebowanie na sen ulega zmianom (1-5).
Niestety sen, podobnie jak wiele innych procesów fizjologicznych, może ulec zakłóceniu. Zaburzenia snu mogą polegać na trudnościach w zasypianiu, wczesnym przebudzaniu się, wybudzaniu się w trakcie snu lub na złej jakości snu, czego następstwami są brak poczucia wypoczęcia, gorsze samopoczucie lub zaburzenia funkcjonowania w ciągu dnia. Mogą stanowić one objaw choroby bądź bezsenność może być pojmowana jako odrębna jednostka chorobowa. Wyróżnia się prawie 90 różnych postaci zaburzeń snu u dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Osoby z zaburzeniami snu cierpią na różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne, u dzieci stwierdza się zaburzenia rozwoju somatycznego i psychicznego, często są nadpobudliwe, co jest powodem narastającej agresji.
Przyczyny zaburzeń snu mogą mieć różne podłoże – rzadziej somatyczne – często psychogenne, np. wskutek rozpamiętywania przykrych zdarzeń mających miejsce w ciągu dnia, przyczyną mogą być stresy szkolne, rodzinne. Warte podkreślenia jest też, że zaburzenia snu mogą być skutkiem i objawem przemocy seksualnej, której ofiarami mogą być niestety dzieci. Jest to jeden z faktów, które należy wykluczyć u dzieci z zaburzeniami snu – dzieci nierzadko nie potrafią wprost mówić na temat doznanej krzywdy, nie skarżą się, można jednak zaobserwować niepokojące objawy, np. omawiane zaburzenia snu (3). Zazwyczaj jednak bezsenność u dzieci jest przemijająca. Warto podkreślić, że zaburzenia snu u dzieci i młodzieży mogą być wywoływane przez różnego rodzaju środki psychogenne, rzadziej przez schorzenia somatyczne. Trwają intensywne badania dotyczące uwarunkowań genetycznych zaburzeń snu. Genetyka kliniczna, molekularna, farmakogenetyka, genetyka chorób cywilizacyjnych, a także genetyka zachowania to przykłady praktycznych zastosowań współczesnej wiedzy genetycznej w naukach biologicznych i społecznych, mających związek z poszukiwaniami odpowiedzi odnośnie wpływu czynników genetycznych na sen. Genetyka łączy też nauki biologiczne z naukami o zachowaniu, w tym o zagadnięciach snu. Zsekwencjonowanie genomu człowieka, rozwój technik badawczych umożliwiających jego analizę sprawiają, że badanie zależności pomiędzy zapisem informacji genetycznej (genomem) a jej ekspresją kliniczną (fenotypem) jest wyzwaniem o wymiarze poznawczym i praktycznym także w odniesieniu do prawidłowości i zaburzeń snu. Niektóre geny doprowadzają do upośledzenia procesu komunikacji między neuronami, przez co dochodzi do zaburzeń snu. Uważa się, że zaburzenia snu z tym związane mogą też mieć wspólne źródło także dla innych dolegliwości, tj. zespołu niespokojnych nóg lub okresowych ruchów kończyn podczas snu.
Geny związane z bezsennością mogą prowadzić także do takich chorób, jak depresja, napady lęku czy zaburzenia emocjonalne, które to problemy często były uważane za następstwo przewlekłych problemów ze snem.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Słopień R, Wichniak A, Pawlak M et al.: Disturbances of sleep continuity in women during the menopausal transition. Psychiat Pol 2015; 49(3): 615-623.
2. Merriam-Webster Medical Dictionary: Agrypnia (data dostępu: 17.12.2015).
3. Jarząbek-Bielecka G: Seksuologia a etyka seksualna i problem dzieci wykorzystywanych seksualnie. Wydaw. Nauk. Akad. Med. im. Karola Marcinkowskiego, Poznań 2009.
4. Wichniak A: Bezsenność. Medycyna Praktyczna: Psychiatria (data dostępu: 15.12.2015).
5. Schwartz S, McDowell Anderson W, Cole SR et al.: Insomnia and heart disease: a review of epidemiologic studies. J Psychosom Res 1999; 47(4): 313-333.
6. Kripke DF, Garfinkel L, Wingard DL et al.: Mortality associated with sleep duration and insomnia. Arch Gen Psychiatry 2002; 59(2): 131-136.
7. Jarząbek-Bielecka G, Wilczak M, Potasińska-Sobkowska A et al.: Overweight, obesity and female sexuality in perimenopause: a preliminary report. Prz Menopauz 2015; 14(2): 97-104.
8. http://www.iflscience.com/health-and-medicine/insomnia-partly-genetic-conditions.