Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Fitoterapii 3/2018, s. 195-202 | DOI: 10.25121/PF.2018.19.3.195
*Małgorzata Kania-Dobrowolska1, Justyna Baraniak1, Radosław Kujawski2, Marcin Ożarowski1
Alkaloidy pirolizydynowe – źródła i zagrożenie dla zdrowia ludzi
Pyrrolizidine alkaloids – source and risk for human health
1Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich, Poznań
Dyrektor Instytutu: dr hab. Małgorzata Zimniewska, prof. IWNiRZ
2Katedra i Zakład Farmakologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. n. farm. Przemysław Łukasz Mikołajczak
Streszczenie
Alkaloidy pirolizydynowe występują dość powszechnie w wielu roślinach. Do popularnych roślin zielarskich zawierających te alkaloidy należą: żywokost lekarski (Symphytum officinale L.), lepiężnik różowy (Petasites hybridus L.), podbiał pospolity (Tussilago farfara L.) oraz ogórecznik lekarski (Borago officinalis L.). Niektórych z tych roślin obecnie nie stosuje się w doustnej fitoterapii lub stosuje się z dużymi ograniczeniami. Należy zwrócić uwagę, że alkaloidy pirolizydynowe mogą dostać się do produktów spożywanych przez ludzi na skutek zanieczyszczenia pól uprawnych roślinami z rodzin Senecio, Echium, Heliotropium, Crotalaria, Boraginaceae i Eupatorium. Przy zbiorze może dojść do zanieczyszczenia zbóż oraz paszy dla zwierząt gospodarskich. W wyniku tego wykrywa się alkaloidy pirolizydynowe w takich produktach, jak: pieczywo i wyroby ciastkarskie, mleko, sery, jogurty czy mięso.
Summary
The pyrrolizidine alkaloids are commonly found in many plants. They are present in well-known medicinal plants as: comfrey (Symphytum officinale L.), common butterbur (Petasites hybridus L.), coltsfoot (Tussilago farfara L.) or borage (Borago officinalis L.). Some of this plants are not used in phytotherapy or are used with big restrictions. We must pay attention that several human food products can be a source for pyrrolizidine alkaloids ingestion as a consequence of pollution of farmlands by plants originated from families: Senecio, Echium, Heliotropium, Crotalaria, Boraginaceae and Eupatorium. When harvesting, it may lead to contamination of food grains and feed for livestock. In consequence, pyrrolizidine alkaloids are detected in food products just like: baker’s goods, cakes, milk, cheese, yoghurts or meet.



Wstęp
Alkaloidy pirolizydynowe (AP) to wtórne metabolity roślinne wydzielane przez roślinę w celu ochrony przed roślinożercami. Rośliny zielarskie, które zawierają alkaloidy pirolizydynowe, takie jak: podbiał, lepiężnik i żywokost, są albo zabronione do użytku wewnętrznego, albo ich dawkowanie jest ograniczone w zależności od zawartości alkaloidów. Problem jednak rodzi się w momencie, gdy surowiec roślinny zostaje zakażony innymi roślinami zawierającymi alkaloidy pirolizydynowe. Taki problem może dotyczyć wielu upraw, gdzie obok roślin hodowlanych rosną rośliny z rodzin Senecio, Echium, Heliotropium, Crotalaria, Boraginaceae i Eupatorium. Alkaloidy pirolizydynowe mogą przedostawać się do zbieranych zbóż, ziół, warzyw czy roślin przeznaczonych na kiszonkę. W ten sposób następuje zakażenie łańcucha żywnościowego alkaloidami, które mogą przedostawać się do takich produktów, jak: chleb, ciasta, miody, mieszanki sałat, herbaty ziołowe, suplementy diety na bazie ziół, mięso, jaja, mleko itp.
Występowanie AP
w środowisku naturalnym
Alkaloidy pirolizydynowe są metabolitami, które są biosyntetyzowane przez roślinę w celu ochrony przed zwierzętami roślinożernymi. Alkaloidy te mogą występować w każdej części rośliny, jednakże najwięcej jest ich w tkance epidermalnej. Szacuje się, że około 6000 gatunków roślin na świecie – co stanowi 3% wszystkich roślin kwitnących – może zawierać alkaloidy pirolizydynowe. AP występują głównie w rodzinach okrytonasiennych Boraginaceae (wszystkie rodzaje), Asteraceae (Senecioneae i Eupatorieae) i Fabaceae (rodzaj Crotalaria). Można je znaleźć w niektórych roślinach zielarskich, takich jak: żywokost lekarski (Symphytum officinale L.), lepiężnik różowy (Petasites hybridus L.), podbiał pospolity (Tussilago farfara L.) oraz ogórecznik lekarski (Borago officinalis L.).
Zawartość AP w materiale roślinnym zależy od wielu czynników (gatunku, części rośliny, zbioru, przechowywania, procedury ekstrakcji itp.). Zmienność zawartości alkaloidów w różnych częściach tej samej rośliny obrazują badania składu liści i kłączy lepiężnika różowego (Petasites hybridus). Autorzy zauważyli istnienie sporych różnic w zawartości AP, np. kłącze tej rośliny zawiera 4,8-89,9 μg/g s.m., a liście 0,02-1,50 μg/g s.m. (1). Ponadto, zawartość alkaloidów w różnych częściach roślin może ulec zmianie poprzez realokację jako odpowiedź na atak roślinożercy na roślinę (2). Interesujące wydają się badania podbiału zebranego z różnych części Polski, w których stwierdzono zmienność zawartości alkaloidów uzależnioną od miejsca wzrostu rośliny. Zaobserwowano, że liście podbiału zebrane z różnych stron kraju mogą zawierać alkaloidy pirolizydynowe w ilości od 0,02 do 0,34 μg/g s.m. (3). Wyniki tych badań sugerują, że nie można jednoznacznie stwierdzić, czy rośliny potencjalnie zawierające AP będą toksyczne dla człowieka.
Obecnie zidentyfikowano ponad 500 związków chemicznych należących do grupy alkaloidów pirolizydynowych. Są to pochodne pirolizydyny lub necyny, o charakterze estrów i diestrów. AP ulegają hydrolizie kwaśnej lub zasadowej, dając zasadowe aminoalkohole typu necyna (takie jak: retronecyna, heliotrydyna, platynecyna, otonecyna) oraz kwasy necynowe mono- i dikarboksylowe. Mogą także tworzyć się N-tlenki (4, 5).
Toksykologia AP
Alkaloidy pirolizydynowe działają toksycznie i genotoksycznie, mogą powodować toksyczność ostrą, mutagenność, aberracje chromosomowe, tworzenie nieprawidłowych wiązań poprzecznych pomiędzy nićmi DNA i wiązań DNA-białko oraz megalocytozę. Działanie AP w badaniach na zwierzętach doświadczalnych powodowało powstawanie guzów wątroby i zmian płucnych (6). Odnotowano także zatrucia u ludzi powodowane przez AP (7).
Liczne badania na zwierzętach wykazały, że reaktywne metabolity 1,2-nienasyconych alkaloidów pirolizydynowych, takich jak riddelliny i retroryny, powstają pod wpływem enzymu CYP 3A4. Dane sugerują, że ten sam mechanizm zachodzi po podaniu doustnym; następuje uszkodzenie makromolekuł, w tym DNA. Należy podkreślić, że nienasycone AP są nietoksyczne przed aktywacją metaboliczną i dlatego są klasyfikowane jako protoksyny.
Toksyczność alkaloidów zależy od ich metabolizowania w wątrobie. W wątrobie na skutek działania kompleksu enzymów cytochromu P450 najczęściej do alkaloidu przyłącza się grupa hydroksylowa (8). N-tlenki nie ulegają przekształceniu do hydroksypirolizydyn i są w takiej formie nietoksyczne dla człowieka. Spożyte jednak ulegają redukcji przez enzymy jelitowe lub mikrosomy wątroby i zaczynają wykazywać działanie toksyczne (9). AP występujące w rodzinie Senecio, takie jak: senecionina, senecifilina, senkirkina czy retrorsyna, uszkadzają wątrobę, powodując sieciowanie DNA. CYP3A4 to główny enzym zaangażowany w bioaktywację i detoksykację senecioniny w ludzkiej wątrobie (10-12). Pirolowe związki pośrednie wykazują wysoką reaktywność, co powoduje działanie cytotoksyczne i genotoksyczne. Stwierdzono, że AP są genotoksyczne w teście punktowym Wing Drosophila (13).
Metabolity alkaloidów reagują z grupami SH zlokalizowanymi w glutationie czy cysteinie. Dlatego dieta bogata w glutation, taurynę, cysteinę i metioninę może obniżać toksyczność spożytych AP (14, 15). Na zmianę toksyczności alkaloidów może także wpływać wzmaganie lub hamowanie aktywności cytochromu P450 przez leki (16). Toksyczność AP zależy również od czasu ekspozycji, dawki oraz podatności organizmu. W tabeli 1 przedstawiono LD50 ważniejszych AP (17, 18).
Tab. 1. Wartości LD50 ważniejszych alkaloidów pirolizydynowych
AlkaloidLD50 (mg/kg m.c.)
Retrorsyna 34
Senecionina 50
Heliosupina 60
Lasiokarpina 72
Senecifillina 77
Jakobina 77 (mysz)
Riddellina 105 (mysz)
Simfitina 130
Heleurina 140
Jakonina 168 (samice szczura)
Monokrotalina 175
Echimidina 200
Spektabilina 220
Senkirkina 220
Heliotrina 300
Echinatina 350
Supinina 450
Europina > 1000
Heliotridina 1200
Intermedina 1500
Likopsamina 1500
Dawka AP w ilości 10 mg/kg m.c. na dzień powoduje ostrą toksyczność w ciągu 1-6 dni, natomiast dawki 0,1 mg/kg m.c. na dzień – przewlekłą toksyczność. U ludzi dawka toksyczna waha się w przedziale 0,1-10 mg/kg m.c. na dzień (19). Dodatkowo zakres toksyczności AP zależy od stanu odżywienia. Szczury karmione dietą niskobiałkową wykazywały wyższą śmiertelność niż osobniki karmione normalną dietą (20). Młode zwierzęta także wykazywały większą wrażliwość na toksyczne działania AP (21, 22). Nowo narodzone szczury wykazywały większą podatność na działanie toksyczne senecioniny i monokrotaliny, ponieważ mikrosomalna aktywność hydroksylowania wątroby u nich jest niska (23).
Stwierdzono, że zmiany w płucach objawiające się obrzękiem pęcherzyków płucnych następowały po pojedynczej dawce monokrotaliny 60 mg/kg m.c. podanej podskórnie szczurom i u psów otrzymujących tę dawkę dożylnie. Ponadto podskórne podawanie co 2 miesiące 4 dawek monokrotaliny w ilości 120 mg/kg
m.c. szczurom spowodowało martwicze tętnicze zapalenie płuc (18). W innym badaniu po 4 godzinach od wstrzyknięcia do żyły ogonowej szczurów 3,5 mg/kg
m.c. monokrotaliny pirolu (pochodnej dehydropirolizydyny monokrotaliny) obserwowano wczesne zmiany płucne (24).
W kolejnym badaniu szczurom podawano 5 dni w tygodniu przez 105 tygodni riddellinę w ilości 0,033 mg/kg m.c. dziennie i obserwowano wygląd hepatocytów. U myszy nastąpiło powstanie ogniska martwiczego w wątrobie przy dawce 0,1 mg/kg m.c./dzień, a przy dawce 0,3 mg/kg m.c./dzień w obrazie histopatologicznym hepatocytów nastąpiły zmiany wielkości średnicy jądra (25).
Zauważono, że zespół niedrożności zatokowej wątroby (HVOD) jest powiązany ze stosowaniem preparatów roślinnych zawierających AP (26). VOD prowadzi do marskości i w końcu do śmierci organizmu. Istnieje wiele zgłoszonych przypadków zatruć spowodowanych przez AP, które doprowadziły do śmierci: Afganistan (27), Anglia (28), Egipt (29), Hong Kong (30), Indie (31), Izrael (32), Jamajka (33), Szkocja (34), Stany Zjednoczone (35) i Peru (36).
Istnieje kilka raportów opisujących stadium przypadku powstania HVOD. W jednym z opisanych zdarzeń u noworodka stwierdzono powstanie zespołu niedrożności zatokowej wątroby na skutek spożywania mleka matki, która piła w czasie karmienia herbatę ziołową zawierającą AP (37). Inny przypadek dotyczył 4 osób dorosłych spożywających herbatę ziołową z AP (30, 38) oraz 18-miesięcznego chłopca, któremu podawano także herbatę ziołową zawierającą alkaloidy (39). Stwierdzono także uszkodzenie wątroby u wcześniaka, którego matka w czasie ciąży piła herbatę zawierającą żywokost oraz kilka zatruć alkaloidami w Wielkiej Brytanii na skutek spożywania herbaty z żywokostu (40).
Odnotowano również zatrucia AP wywołane zanieczyszczeniem zbóż przez nasiona ogórecznika (w Afganistanie) i przez gatunki z rodzaju Crotalaria w Indiach Środkowych (41).
Dawki AP rzędu 1 mg/kg m.c. powodują u ludzi działanie hepatotoksyczne ujawniające się chorobą zarostową żył (41). Zatrucia te zostały opisane w takich krajach, jak: Pakistan, Indie i Afganistan (choroba Charmaka), których powodem była mąka pszenna zanieczyszczona AP. Istnieje również udokumentowany przypadek choroby zarostowej żył wątroby ze Stanów Zjednoczonych (lata 70. ubiegłego wieku) związany z przyjmowaniem herbat ziołowych z AP, a także bieżące raporty z Chin dotyczące stosowania tradycyjnych chińskich leków. Przypadki z USA i Chin są związane z przyjmowaniem ziołowych produktów przygotowywanych z roślin wytwarzających AP. Surowce botaniczne na ogół są zanieczyszczone bardzo niskimi poziomami AP, ale dzięki nowo opracowanym metodom analitycznym (LC-MS/MS) można obecnie wykrywać i oznaczać ilościowo nawet śladowe ilości tych związków (41).
Zanieczyszczenia AP produktów spożywczych i leczniczych

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Ożarowski M, Przystanowicz J, Adamczak A. Phytochemical, pharmacological and clinical studies of Petasites hybridus (L.) P. Gaertn., B. Mey. & Scherb. A review. Herba Pol 2013; 59(4):110-30.
2. Dreger M, Stanisławska M, Krajewska-Patan A i wsp. Pyrrolizidine alkaloids – chemistry, biosynthesis, pathway, toxicity, safety and perspectives of medicinal usage. Herba Pol 2009; 55(4):127-47.
3. Adamczak A, Opala B, Gryszczyńska A i wsp. Content of pyrrolizidine alkaloids in the leaves of coltsfoot (Tussilago farfara L.) in Poland. Acta Soc Bot Pol 2013; 82(4):289-93.
4. Roeder E. Analysis of pyrrolizidine alkaloids. Curr Org Chem 1999; 3:557-76.
5. Wiedenfeld H, Edgar J. Toxicity of pyrrolizidine alkaloids to human and ruminants. Phytochem Rev 2011; 10:137-51.
6. Schoental R, Head MA, Peacock PR. Senecio alkaloids: Primary liver tumours in rats as a result of treatment with (1) a mixture of alkaloids from S. jacobaea Lin.; (2) retrorsine; (3) isatidine. Br J Cancer 1954; 8:458-65. (red AR Mattock). Chemistry and toxicology of pyrrolizidine alkaloids. Academic Press, London 1986.
7. Fu PP, Xia Q, Lin G i wsp. Pyrrolizidine alkaloids-genotoxicity, metabolism enzymes, metabolic activation, and mechanisms. Drug Metab Rev 2004; 36:1-55.
8. Wiedenfeld H, Roeder E, Bourauel T i wsp. Pyrrolizidine Alkaloids. Structure and Toxicity. Bonn University Press, Göttingen 2008.
9. Prakash AS, Pereira TN, Reilly PE i wsp. Pyrrolizidine alkaloids in human diet. Mutat Res 1999; 443:53-67.
10. Miranda CL, Reed RL, Guengerich FP i wsp. Role of cytochrome P450 IIIA4 in the metabolism of the pyrrolizidine alkaloid senecionine in human liver. Carcinogen 1991; 12:515-9.
11. Yan CC, Cooper RA, Huxtable RJ. The comparative metabolism of the four pyrrolizidine alkaloids, seneciphylline, retrorsine, monocrotaline and trichodesmine in the isolated perfused rat liver. Toxicol Appl Pharmacol 1995; 133:277-84.
12. Yan CC, Huxtable RJ. Relationship between glutathione concentration and metabolism of the pyrrolizidine alkaloid, monocrotaline, in the isolated, perfused liver. Toxicol Appl Pharmacol 1995; 130:132-9.
13. Frei H, Luthy J, Brauchli J i wsp. Structure/activity relationships of the genotoxic potencies of sixteen pyrrolizidine alkaloids assayed for the induction of somatic mutation and recombination in wing cells of Drosophila melanogaster. Chem-Biol Interact 1992; 1:1-22.
14. YanYan CC, Huxtable RJ. Effects of taurine and guanidinoethane sulfonate on toxicity of the pyrrolizidine alkaloid monocrotaline. Biochem Pharmacol 1996; 51:321-9.
15. Yan CC, Huxtable RJ. Effect of taurine on biliary metabolites of glutathione in liver perfused with the pyrrolizidine alkaloid, monocrotaline. Adv Exp Med Biol 1998; 442:85-9.
16. Eisenstein D, Azari J, Huxtable RJ. Attenuation of the toxicity of a pyrrolizidine alkaloid (monocrotaline) by metabolic inhibition. Proc West Pharmacol Soc 1979; 22:193-8.
17. Wainwright J, Schonland MM. Toxic hepatitis in black patients in Natal. South Afr Med J 1977; 51:571-3.
18. WHO-IPCS (World Health Organisation-International Programme on Chemical Safety). Pyrrolizidine alkaloids. Environmental Health Criteria 80. WHO, Geneva, 1988; 1-345.
19. Culvenor CCJ. Estimated intakes of pyrrolizidine alkaloids by humans. J Toxicol Environ Health 1983; 11(4-6):625-35.
20. Schoental R, Magee P. Chronic liver changes in rats after a single dose of lasiocarpine, a pyrrolizidine (Senecio) alkaloid. J Pathol Bacteriol 1957; 74:305-19.
21. Schoental R. Liver lesions in young rats suckled by mothers treated with the pyrrolizidine alkaloids lasiocarpine and retrorsine. J Pathol Bacteriol 1959; 77:485-95.
22. Fowler ME. Pyrrolizidine alkaloid poisoning in calves. J Am Vet Med Assoc 1968; 152:1131-7.
23. McLean EK. The toxic actions of pyrrolizine (Senecio) alkaloids. Pharm Rev 1970; 22:430-63; http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/ehc080.htm.
24. Schultze AE, Wagner JG, White SM i wsp. Early indications of monocrotaline pyrrole-induced lung injury in rats. Toxicol Appl Pharmacol 1991; 109:41-50.
25. Toxicology and carcinogenesis studies of riddelline. NTP Techn Report 2003; 508.
26. Ridker PM, Ohkuma S, McDermott WV i wsp. Hepatic veno-occlusive disease associated with consumption of pyrrolizidine alkaloid-containing dietary supplements. Gastroenter 1985; 88:1050-4.
27. Tandon HD, Tandon BN, Mattocks AR. An epidemic of veno-occlusive disease of the liver in Afghanistan: Pathologic features. Am J Gastroenterol 1978; 70:607-13.
28. Weston CF, Cooper BT, Davies J i wsp. Veno-occlusive disease of the liver secondary to the ingestion of comfrey. Br Med J 1987; 295:183.
29. Safouh M, Shehata AH, Elwi A. Hepatic vein occlusion disease in Egyptian children. Arch Pathol 1965; 79:505-11.
30. Kumana CR, Lin M, Ng HJ i wsp. Herbal tea induced hepatic veno-occlusive disease: quantification of toxic alkaloid exposure in adults. Gut 1985; 26:101-4.
31. Tandon BN, Tandon HD, Tandon RK i wsp. An epidemic of veno-occlusive disease of liver in central India. Lancet 1976; 2:271-2.
32. McLean E. Senecio and other plants as liver poisons. Israel J Med Sci 1974; 10:436-40.
33. Hill KR. The vomiting sickness of Jamaica: a review. West Indian Med J 1952; 1:243-64.
34. Bateman J, Chapman D, Simpson D. Possible toxicity of herbal remedies. Scott Med J 1998; 43:7-15.
35. Huxtable RJ. Herbal teas and toxins: Novel aspects of pyrrolizidine poisoning in the United States. Perspectiv Biol Med 1980; 24:1-14.
36. Ortiz Cansado A, Crespo Valadès E, Morales Blanco P i wsp. Veno-occlusive liver disease due to intake of Senecio vulgaris tea. Gastroenterol Hepatol 1995; 18:413-6.
37. Roulet M, Laurini R, Rivier L i wsp. Hepatic veno-occlusive disease in newborn infant of a woman drinking herbal tea. J Pediatr 1988; 112:433-6.
38. Kumana, CR, Ng M, Lin HJ i wsp. Hepatic veno-occlusive disease due to toxic alkaloid in herbal tea – letter to the editor. Lancet 1983; 10(12):1360-1.
39. Sperl W, Stuppner H, Gassner I i wsp. Reversible hepatic veno-occlusive disease in an infant after consumption of pyrrolizidine-containing herbal tea. Eur J Pediatr 1995; 154:112-6.
40. Culvenor CC, Edgar JA, Smith LW i wsp. Heliotropium lasiocarpum Fisch and Mey identified as cause of veno-occlusive disease due to a herbal tea. Lancet 1986; 26:978.
41. Scientific Opinion on Pyrrolizidine alkaloids in food and feed EFSA Panel on Contaminants in the Food Chain (Contam). EFSA J 2011; 9(11):2406.
42. BfR – Bundesinstitut für Risikobewertung, Federal Institute for risk Assessment, 2007. Salad mix contaminated with groundsel containing pyrrolizidine alkaloids, BfR Opinion No 028/2007, Berlin 2007.
43. Kempf M, Heil S, Hasslauer I i wsp. Pyrrolizidine alkaloids in pollen and pollen products. Molecul Nutrit Food Chem 2010; 54:292-300.
44. Dübecke A, Beckh G, Lüllmann C. Pyrrolizidine alkaloids in honey and pollen. Food Additiv Contamin 2011; 28:348-58.
45. VWA (Voedsel en Waren Autoriteit) Voedsel en Waren Autoriteit, Bureau Risicobeoordeling. Advies Pyrrolizidine alkaloiden in honing. 2007; http://vwa.nl/txmpub/files/?p_file_id=22703.
46. Kempf M, Beuerle T, Bühringer M i wsp. Pyrrolizidine alkaloids in honey: risk analysis by gas chromatography-mass spectrometry. Molecul Nutrit Food Res 2008; 52:1193-200.
47. Kempf M, Wittig M, Schonfeld K i wsp. Pyrrolizidine alkaloids in food: downstream contamination in the food chain caused by honey and pollen. Food Additiv Contamin. Part A, Chemistry, Analysis, Control, Exposure & Risk Assessment, 2011; 28:325-31.
48. Mulder PPJ, Beumer B, Oosterink E i wsp. Dutch survey pyrrolizidine alkaloids in animal forage. RIKILT report 2009; http://edepot.wur.nl/135952.
49. Hoogenboom LAP, Mulder PPJ, Zeilmaker MJ i wsp. Carry-over of pyrrolizidine alkaloids from feed to milk in dairy cows. Food Addit Contamin Part A, Chemistry, Analysis, Control, Exposure & Risk Assessment 2011; 28:359-72.
50. Dickinson JO, Cooke MP, King RR i wsp. Milk transfer of pyrrolizidine alkaloids in cattle. J Am Vet Med Assoc 1976; 169:192-6.
51. Fletcher MT, McKenzie RA, Reichmann KG i wsp. Risks from plants containing pyrrolizidine alkaloids for livestock and meat quality in Northern Australia. [W:] Riet-Correa F, Pfister J, Schild AL, Wierenga T. (red.). Poisoning by plants, mycotoxins and related toxins. CABI, Wallingford 2011; 208-14.
52. Edgar JA, Smith LW. Transfer of pyrrolizidine alkaloids into eggs: Food safety implications. Natural and Selected Synthetic Toxins. ACS Symposium Series 2000; 745:118-28.
53. Eröksüz H, Eröksüz Y, Öser H i wsp. Toxicity of Senecio vernalis to laying hens and evaluation of residues in eggs. Vet Human Toxicol 2003; 45:76-80.
54. Eröksüz Y, Çeribaşi AO, Çevik A i wsp. Toxicity of Heliotropium dolosum, Heliotropium circinatum and Senecio vernalis in parental quail and their progeny, with residue evaluation of eggs. Turkish J Vet Animal Sci 2008; 32:475-82.
55. WHO (World Health Organisation). Drought causes re-mergence of liver disease. Lancet 2001; 358:1070.
56. Kakar F, Akbarian Z, Leslie T i wsp. An outbreak of hepatic veno-occlusive disease in Western Afghanistan associated with exposure to wheat flour contaminated with pyrrolizidine alkaloids. J Toxicol 2010; 2010:313280.
57. Krishnamachari KAVR, Bhat RV, Krishnamurthy D i wsp. Aetiopathogenesis of endemic ascites in Sarguja district of Madhya Pradesh. Indian J Med Res 1977; 65:672-8.
58. Mohabbat O, Srivastava RN, Younos MS i wsp. An outbreak of hepatic veno-occlusive disease in north-western Afghanistan. Lancet 1976; 308:269-71.
59. Stillman AE, Huxtable RJ, Consroe P i wsp. Hepatic veno-occlusive disease due to pyrrolizidine poisoning in Arizona. Gastroenterol 1977; 73:349-52.
60. Huxtable RJ. Herbal teas and toxins: novel aspects of pyrrolizidine poisoning in the United States. Perspect Biol Med 1980; 24:1-14.
61. Fox DW, Hart MC, Bergeson PS i wsp. Pyrrolizidine (Senecio) intoxication mimicking Reye syndrome. J Pediatr 1978; 93:980-2.
62. Ridker PM, Ohkuma S, Mc Dermott WV i wsp. Hepatic veno-occlusive disease associated with consumption of pyrrolizidine alkaloid containing dietary supplements. Gastroentrol 1985; 88:1050-4.
63. Sperl W, Stuppner H, Gassner I i wsp.: Reversible hepatic veno-occlusive disease in an infant after consumption of pyrrolizidine-containing herbal tea. Eur J Pediatr 1995; 154:112-6.
64. Risks for human health related to the presence of pyrrolizidine alkaloids in honey, tea, herbal infusions and food supplements. EFSA J 2017; 15(7):4908.
otrzymano: 2018-08-16
zaakceptowano do druku: 2018-09-10

Adres do korespondencji:
dr inż. Małgorzata Kania-Dobrowolska
Zakład Farmakologii i Fitochemii
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich
ul. Kolejowa 2, 62-064 Plewiska
tel.: +48 (61) 665-95-50
e-mail: malgorzata.kania@iwnirz.pl

Postępy Fitoterapii 3/2018
Strona internetowa czasopisma Postępy Fitoterapii