© Borgis - Anestezjologia Intensywna Terapia 2/2005, s. 113-116
Agnieszka Droździk1, Zbigniew Hamerlak2, Barbara Galińska1, Jadwiga Banach1
Stan jamy ustnej u pacjentów oddziału intensywnej terapii – doniesienie wstępne
Oral mucosal status in intensive care patients
1 Zakład Periodontologii Katedry Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii PAM w Szczecinie
kierownik: prof. dr hab. n. med. J. Banach
2 Gabinet Stomatologiczny przy SPSK Nr 1 w Szczecinie
kierownik: dr n. med. Z. Hamerlak
Summary
Background. Sepsis and ventilator-associated pneumonia (VAP) are the most common infections in intensive care patients. In recent years it has become evident that oropharyngeal colonisation with Gram-negative bacteria may play an important role in the development of VAP and sepsis. The aim of the study was to assess the oral mucosal status and frequency of anaerobic oropharyngeal colonisation in 50 ICU patients in whom the oral cavity was cleaned four times a day with a 3% hydrogen peroxidate and 10% lactic acid mixture. Methods. All patients were assessed by a dental surgeon and rated according to the 4-degree WHO scale for stomatitis. Cultures were taken from the mucosa and the patients were allocated to four groups: A+ - with anaerobic colonisation, A- - anaerobic free, C+ - with stomatitis, C- without stomatitis. Results. 30% of patients were colonised by anaerobic bacteria (Prevotella sp., Actinomyces odontolyticus and Lactobacillus acidophilus). 87% of the colonised patients were intubated and 47% suffered from periodontitis. Stomatitis was found in 42% of all patients, and unsatisfactory dental status was found in 66% of patients with stomatitis. Conclusions. Anaerobic colonisation is more frequent in patients with periodontitis and can attribute to the development of VAP, when left untreated.
Pacjenci oddziałów intensywnej terapii stanowiący około 5-10% ogółu hospitalizowanych, przebywają w tych oddziałach z przyczyn nagłych, z powodu zaostrzenia choroby podstawowej oraz po urazach i operacjach chirurgicznych. Specyfika oddziału sprawia, że jest on siedliskiem wieloopornych szczepów licznych gatunków bakterii, a dominującymi zakażeniami są posocznice i zapalenia płuc [1]. Czynnikiem wzrostu oporności i selekcji szpitalnych szczepów drobnoustrojów jest częste stosowanie antybiotyków. Również występująca u intubowanych pacjentów suchość jamy ustnej może przyczyniać się do zasiedlania błony śluzowej jamy ustnej i gardła przez bakterie Gram-ujemne i rozwoju zapalenia [2]. W ostatnich latach zostały zgromadzone dowody, iż bakterie te są głównym źródłem infekcji płuc [3, 4].
Do chwili obecnej przeprowadzono jedynie niewielką liczbę badań porównujących częstość i typ higieny jamy ustnej wymaganej do zapobiegania lub zmniejszania kolonizacji bakterii w jamie ustnej i części ustnej gardła u pacjentów oddziałów intensywnej terapii [4]. Uzyskane dane wskazują jednakże, że niewystarczająca higiena jamy ustnej jest głównym czynnikiem predysponującym do rozwoju zapalenia dziąseł ( gingivitis) i zapalenia błony śluzowej jamy ustnej ( stomatitis) co sprzyja miejscowej kolonizacji patogenów, a w następnym etapie może prowadzić do uogólnionych infekcji.
Dotychczasowy sposób opieki nad jamą ustną nieprzytomnych pacjentów obejmował 4-krotne w ciągu dnia pędzlowanie błony śluzowej roztworem zawierającym dwuboran sodu (Aphtin), wielowitaminowy płyn przygotowany ex tempore oraz odwar z liści szałwii i rumianku. Ogromny problem stanowiły wówczas utrzymujące się zapalenia błony śluzowej jamy ustnej oraz nieprzyjemny zapach z ust.
Celem pracy była ocena stanu błony śluzowej jamy ustnej i flory beztlenowej u pacjentów niezdolnych do samodzielnego utrzymywania higieny jamy ustnej, u których stosowano płukanki zawierające wodę utlenioną i kwas mlekowy.
METODYKA
Badanie przeprowadzono u 50 osób (26 kobiet i 24 mężczyzn) w wieku 13-80 lat – pacjentów Centrum Urazów Wielonarządowych (n=18) oraz Oddziału Intensywnej Terapii (n=32) PSK-1 w Szczecinie. Pacjenci przebywali w oddziałach od 2 do 182 dni z przyczyn podanych w tabeli I. Szesnastu chorych było intubowanych bezpośrednio przez tracheostomię, 20 przez jamę ustną, pozostali nie byli intubowani w chwili badania. Wspomagany oddech stosowano u 29 pacjentów. U 9 pacjentów prowadzono odżywianie drogą enteralną sondą przez nos, u 3 sondą przez jamę ustną, natomiast pozostali byli odżywiani drogą parenteralną. Wszyscy pacjenci poddani byli chemioterapii (tab. II).
Tab. I. Przyczyny hospitalizacji.
Rozpoznanie | Liczba pacjentów |
Uraz wielonarządowy | 13 |
Uraz głowy | 2 |
Uraz kręgosłupa szyjnego | 1 |
Zabiegi chirurgiczne: kraniektomia
transplantacja wątroby ewakuacja krwiaka śródczaszkowego
usunięcie guza mózgu laparotomia
resekcja jelita grubego resekcja żołądka
zaklipsowanie tętniaka śródczaszkowego |
4 1 7 1 2 1 2 3 |
Nagłe zatrzymanie krążenia | 3 |
Zaostrzenie choroby podstawowej: zapalenie płuc
ostre zapalenie trzustki reumatoidalne zapalenie stawów
posocznica | 1 3 1 2 |
Udar krwotoczny mózgu | 2 |
Zapalenie otrzewnej | 1 |
Tab. II. Antybiotyki i chemioterapeutyki podawane badanym pacjentom.
Grupa | Antybiotyk/Chemioterapeutyk | Liczba pacjentów |
Antybiotyki ß-laktamowe Penicyliny półsyntetyczne
Cefalosporyny
Karbapenemy Monobaktamy
|
I generacja II generacja
III generacja
IV generacja
|
Amoksycylina/kw. klawulanowy Piperacylina/tazobaktam Cefazolina Cefamandol Cefuroksym Ceftriakson Ceftazidym Cefotaksym Cefepim Imipenem/cilastatyna Merpenem Aztreonam |
11 1 2 8 2 5 5 1 5 3 4 2 |
Antybiotyki aminoglikozydowe | Neomycyna Gentamycyna Amikacyna | 1 2 21 |
Antybiotyki makrolidowe | Erytromycyna | 1 |
Tetracykliny | Doksycyklina | 1 |
Antybiotyki peptydowe | Wankomycyna | 17 |
Antybiotyki przeciwgrzybicze | Nystatyna | 2 |
Ko-trimoksazol | 2 |
Metronidazol | 18 |
Fluorochinolony | | Ciprofloksacyna | 12 |
U wszystkich badanych, czterokrotnie w ciągu dnia, przeprowadzano toaletę jamy ustnej roztworem zawierającym: 100-300 ml 3% wody utlenionej i 50-200 ml 10% kwasu mlekowego w 5000 ml wody destylowanej.
Badanie kliniczne, utrudnione z powodu intubacji większości pacjentów, przeprowadzono w okresie od 2 do 46 dnia hospitalizacji. Obejmowało ono ogólną ocenę stanu uzębienia, przyzębia oraz obecność złogów nazębnych miękkich i twardych. Stan błony śluzowej oceniano za pomocą zaproponowanej przez WHO czterostopniowej skali dla stomatitis i mucositis [5, 6]. Oceniano również pH śliny za pomocą papierków lakmusowych.
Od każdego pacjenta pobrano za pomocą pałeczki materiał z błony śluzowej jamy ustnej i umieszczono w probówce z podłożem Stuart w celu wykrycia flory beztlenowej testem API postępując według zaleceń producenta. Badanie to przeprowadzano w laboratorium przyszpitalnym. Na podstawie zebranych wyników wyodrębniono następujące grupy:
A(+) – pacjenci u których wyhodowano bakterie beztlenowe;
A(–) – pacjenci u których nie wyhodowano bakterii beztlenowych;
S(+) – pacjenci z zapaleniem jamy ustnej;
S(–) – pacjenci bez zapalenia jamy ustnej.
Analizę statystyczną przeprowadzono z wykorzystaniem testu chi-kwadrat. Przyjęto stosowany w badaniach medycznych poziom istotności p<0,05.
WYNIKI I DYSKUSJA
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Wieczyńska J, Dzierżanowska D: Zakażenia szpitalne – specyfika oddziałowa, zapobieganie. Nowa Klin 2002; 9: 304-310.
2. Dennesen P, van der Ven A, Vlasveld M, Lokker L, Ramsay G, Kessels A, van den Keijbus P, van Nieuw Amerongen A, Veermann E: Inadequate salivary flow and poor oral mucosal status in intubated intensive care unit patients. Crit Care Med 2003; 31: 781-786.
3. Meijer K, van Saene HK, Hill JC: Infection control in patients undergoing mechanical ventilation: traditional approach versus a new development-selective decontamination of the digestive tract. Heart Lung 1990; 19: 11-20.
4. Munro CL, Grap MJ: Oral health and care in the intensive care unit: state of the science. Am J Crit Care 2004;13: 25-33.
5. Lopez J: Treatment of mucositis with vitamin E during administration of neutropenic antineoplastic agents, Ann Med Interne (Paris) 1994; 145: 405-408.
6. Senn H: Checkliste Onkologie. Therme Verlag, Stuttgart - New York 1986; 327.