Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Nowa Pediatria 1/2003, s. 9-16
Elżbieta Maciorkowska, Maciej Kaczmarski, Katarzyna Kondej-Muszyńska, Mirosława Pietruczuk, Bożena Nowowiejska, Izabela Roszko, Justyna Cieśla, Agata Zielińska
Łysienie plackowate i bielactwo u dzieci, a rola patogenetyczna procesu autoimmunologicznego
Role of autoimmune mechanisms in the development of alopecia areata and vitiligo in children
z III Kliniki Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Maciej Kaczmarski
Streszczenie
12 children with alopecia areata and/or vitiligo were studied for their clinical course and immune parameters. In 2 of them to coexist alopecia areata and vitiligo. 5 of them showed the association between vitiligo, alopecia and allergy diseases. In 12-year boy with Down´s syndrome and alopecia areata and vitiligo to coexist coeliac disease. Immunological findings showed increased amount of eosinophils in 50.0% of patients. The serum level of IgE total was elevated in 58.3% of patients. In contrast, the serum level of IgA was decreased in 41.6% of patients.
Słowa kluczowe: vitiligo, alopecia areata, children.



Choroby powstające na podłożu autoimmunologicznym są uwarunkowane wieloczynnikowo. Występowanie autoantygenu ograniczone do konkretnego narządu lub tkanki warunkuje występowanie chorób narządowo swoistych. W rozwoju chorób autoimmunologicznych odgrywają rolę dwa główne patomechanizmy odpowiedzialne za uszkodzenie komórek i tkanek: komórkowy i humoralny. W każdym przypadku mechanizmy komórkowe i humoralne współdziałają ze sobą i łącznie odpowiadają w mniejszym lub większym stopniu za wystąpienie objawów schorzenia.
Dość częste współwystępowanie chorób autoimmunologicznych przemawia za ich wspólną patogenezą. Przykładem może być obecność nacieku limfocytarnego, który obserwuje się zarówno w tarczycy (ch. Hashimoto, ch. Gravesa-Basedowa), nadnerczach (ch. Addisona), jak i w obrębie wysp Langerhansa w trzustce (cukrzyca typu 1) oraz przytarczyc (idiopatyczna niedoczynność przytarczyc) (18).
W chwili obecnej nie są znane przyczyny rozwoju procesu autoimmunologicznego, nie wiadomo dlaczego u jednych pacjentów dotyczy on komórek trzustki, u innych tarczycy, skóry czy żołądka, a u jeszcze innych proces ten obejmuje kilka narządów. Powszechnie akceptowany jest pogląd o istotnym wpływie zarówno czynników genetycznych, jak i środowiskowych na rozwój autoagresji.
Badania immunologiczne sugerują, że autoimmunologiczny zespół wielogruczołowy typu II (PGAS II) uwarunkowany jest dziedziczeniem poligenowym. Istnieje związek określonych alleli II klasy HLA, m. in. DR3 i/lub DR4 z występowaniem chorób z II i III typu PGAS. Ostatnie badania wskazują na związek I typu PGAS z mutacją genu zlokalizowanego na chromosomie 21q22.3, odpowiedzialnym za kodowanie 545-aminokwasowego peptydu, którego obecność stwierdzono w grasicy i węzłach chłonnych (7, 9, 15).
Najbardziej prawdopodobną hipotezą wyjaśniającą wspólny mechanizm chorób immunologicznych wydaje się być teza, która sugeruje obecność zaburzeń procesu regulacji układu immunologicznego. Nieprawidłowe funkcjonowanie limfocytów T supresorowych, prowadzące do nieprawidłowej immunoregulacji stwierdzono na modelach zwierzęcych chorób autoimmunologicznych (8).
Badania Kemp, Nistico i wsp. uwzględniają możliwość defektu cząsteczki CTLA-4 (cytotoxic T lymphocyte antigen-4) na powierzchni limfocytów T, która odgrywa istotną rolę w procesie aktywacji limfocytów T oraz uczestniczy w procesie apoptozy (12, 16).
Wśród czynników środowiskowych ważną rolę w rozwoju chorób autoimmunologicznych przypisuje się infekcjom wirusowym. Wśród chorych z PGAS wykazano obecność w surowicy przeciwciał przeciwko adenowirusom, CMV, Coxackie B4, B5, Herpes simplex, wirusom grypy A i świnki (7).
Jedną z chorób autoimmunologicznych występujących u dzieci jest bielactwo (vitiligo). Jest to choroba dotycząca melanocytów. W przebiegu tego schorzenia występuje ich selektywne niszczenie lub upośledzenie funkcji, ujawniające się odbarwieniem skóry.
Melanocyt jest komórką, która posiada dwie lub więcej wypustki, w których znajduje się zmienna ilość melanosomów tj. ziarnistości zawierających melaninę. Wypustki melanocytów przekazują barwnik keratynocytom. Główna rola melaniny to: fotoprotekcja, termoregulacja, funkcja estetyczna, hamowanie syntezy witaminy D3, rola w przemianie hormonów tarczycy.
Na melanogenezę wpływa wiele czynników. Wpływ pobudzający mają promienie UV i stany zapalne poprzez zmniejszenie ilości grup sulfhydrylowych, będących inhibitorem melanogenezy; metale (miedź, żelazo, srebro, złoto); hormony: tarczycy, płciowe – głównie estrogeny. Hamująco działają hormony kory nadnerczy, witaminy – głównie kwas askorbinowy.
Badaniem potwierdzającym brak melanocytów w odbarwionej skórze jest badanie wycinków, w których nie stwierdza się melanocytów zarówno barwieniem srebrem, przy pomocy testu L-dopa, jak i przeciwciałami monoklonalnymi i poliklonalnymi skierowanymi przeciwko antygenom melanocytów (17).
Zachowane melanocyty na obrzeżu zmian bielaczych mają cechy zwyrodnienia wodniczkowego cytoplazmy, stwierdza się piknotyczne jądra, agregację melanosomów oraz zwyrodnienie tłuszczowe. Wzrost melanocytów jest nieprawidłowy i często obumierają one przedwcześnie. W innych melanocytach pochodzących z otoczenia plam bielaczych widoczne jest niszczenie szorstkiej siateczki endoplazmatycznej.
Badanie wycinków z granicy zmienionej i zdrowej skóry wykazuje naciek zapalny w skórze właściwej i wokół naczyń. W mikroskopie elektronowym w wycinkach z obrzeża odbarwień stwierdzano wakuolizację warstwy podstawnej i nagromadzenie ziarnistości zewnątrzkomórkowych, nasilone szczególnie w przypadkach szybko postępującej choroby (17).
Badania dotyczące limfocytów T krwi obwodowej są zróżnicowane. Część autorów stwierdza wzrost liczby limfocytów T CD4 oraz podwyższony stosunek CD4/CD8 (23). Inna grupa badaczy stwierdza spadek limfocytów T pomocniczych i supresorowych, jeszcze inni dowodzą, że stężenie limfocytów CD4/CD8 zależy od aktywności choroby (6,14).
Bielactwu mogą towarzyszyć objawy układowe. Istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia innych chorób autoimmunologicznych. Do najczęstszych należą: choroby tarczycy, choroba Addisona, niedokrwistość złośliwa, cukrzyca typu I i łysienie plackowate.
Łysienie plackowate jest schorzeniem autoimmunologicznym, którego częstość występowania narasta w ostatnim okresie również u dzieci. Klinicznie manifestuje się ono najczęściej na skórze owłosionej głowy w postaci jednego lub kilku okrągłych, czy owalnych ognisk pozbawionych włosów, bez objawów stanu zapalnego (21).
Łysienie plackowate dzieli się na:
– łysienie plackowate ogniskowe (alopecia areata focalis), czyli łysienie plackowate zwykłe (alopecia areata vulgaris), jest to najczęstsza forma schorzenia, gdzie występują pojedyncze ogniska wyłysienia oddzielone od siebie włosami nie zmienionymi;
– łysienie plackowate rozlane lub uogólnione (alopecia areata diffusa v. totalis), wyłysienie dotyczy wszystkich włosów skóry głowy. Stwierdza się je częściej u dzieci niż u dorosłych;
– łysienie plackowate całkowite (alopecia areata universalis), gdzie dochodzi do utraty wszystkich lub prawie wszystkich włosów skóry całego ciała. Łysienie plackowate, które trwa długo i nie poddaje się leczeniu określa się jako łysienie złośliwe (alopecia maligna) (21).
Choroba dotyczy obojga płci w równym stopniu. Dzieci stanowią około 30,0% dotkniętych tym schorzeniem. Łysienie plackowate często współwystępuje z innymi chorobami o podłożu immunologicznym, między innymi z chorobami atopowymi, bielactwem nabytym, liszajem płaskim, przewlekłym limfocytarnym zapaleniem tarczycy, idiopatyczną niedoczynnością przytarczyc, cukrzycą, chorobą Addisona, toczniem rumieniowym czy reumatoidalnym zapaleniem stawów. Łysienie plackowate również częściej występuje u chorych z zespołem Downa (3, 20).
U niektórych chorych stwierdza się krążące w surowicy przeciwciała przeciwko różnym antygenom: tyreo-globulinie, komórkom tarczycy, mięśniom gładkim i prążkowanym, komórkom okładzinowym żołądka oraz składnikom jądra komórkowego (21).
Za immunologicznym tłem łysienia plackowatego przemawia obecność nacieków zapalnych wokół mieszków włosowych z przewagą limfocytów Th1, produkowanych przez komórki mononuklearne prozapalnych cytokin: IL-1β, IL-6, INF-γ (5), zwiększoną ekspresję ICAM-1 (21). W aktywnej fazie choroby dochodzi do zwiększenia stężenia w surowicy interleukiny 2 (IL-2), i rozpuszczalnego receptora dla IL-2, IFN-γ, IL-1α, IL-4 (11, 22). Wskazuje się na rolę antygenów HLA, zwłaszcza HLA DR11 i HLA DQ7 (21).
Cel pracy
Celem pracy była ocena kliniczna i biochemiczno-immunologiczna dzieci z bielactwem i łysieniem plackowatym, hospitalizowanych w III Klinice Chorób Dzieci AM w Białymstoku w roku 2002 ze szczególnym zwróceniem uwagi na mechanizm autoimmunologiczny.
Materiał i metody
Badaniami objęto 12 dzieci (7 dziewczynek i 5 chłopców) w wieku od 6 do 16 lat (średnia wieku 11 lat) z bielactwem i/lub łysieniem plackowatym.
Wszystkim badanym chorym wykonano badania morfologii krwi, biochemiczne, dostępne badania w kierunku występujących chorób wirusowych i bakteryjnych wieku dziecięcego. Przeprowadzono analizę współistnienia bielactwa i/lub łysienia plackowatego z innymi narządowymi lub układowymi schorzeniami. Oceniono obecność przeciwciał w surowicy krwi przeciwko komórkom okładzinowym, komórkom tarczycy, transglutaminazie tkankowej, endomysium, składnikom jądra komórkowego, cytoplazmie neutrofilów. Wykonano badania obrazowe i czynnościowe poszczególnych narządów i układów.
Parametry biochemiczno-immunologiczne i morfologiczne krwi obwodowej porównano z wynikami 11 dzieci, u których badania wykonano w ramach diagnostyki czynnościowych bólów brzucha, bez innych towarzyszących schorzeń.
Badanym chorym wykonano cytometrię przepływową z oceną wartości odsetkowych i wzajemnych proporcji limfocytów T. Wszystkim badanym oznaczono poziom immunoglobulin (IgG, IgA, IgM, IgE) w surowicy krwi oraz wykonano testy skórne z alergenami natywnymi i wziewnymi, które posłużyły do rozpoznania procesu alergicznego.
Ze względu na brak jednoznacznych charakterystycznych zmian w cytometrii przepływowej (badanie wstępne) badanie to będzie wykonane ponownie w stosownym odstępie czasu z jednoczesną oceną kliniczną chorych.
W wybranych przypadkach przeprowadzono badanie histopatologiczne i ocenę w mikroskopie elektronowym wycinka ze skóry odbarwionej i o naturalnym wyglądzie u dzieci z łysieniem plackowatym.
Do oceny współzależności między badanymi parametrami zastosowano współczynnik korelacji liniowej Pearsona, którego istotność oceniono testem t-Studenta. Zastosowano dwuczynnikową analizę wariancji. Szczegółowe porównania poziomu badanych parametrów wykonano testem wielokrotnych porównań NIR (19). Obliczenia wykonano za pomocą programu Statistica 6.
Omówienie wyników i dyskusja
W grupie badanych dzieci u siedmiorga rozpoznano bielactwo, u trojga łysienie, w tym u dwojga łysienie plackowate całkowite. U dwójki dzieci obserwowano jednoczasowo łysienie plackowate i bielactwo (tab. 1). Najmłodsze dziecko z badanej grupy, u którego łysienie plackowate współistniało z bielactwem, miało sześć lat.
Tabela 1. Charakterystyka ogólna badanej grupy chorych.
L.p.InicjałyWiekPłećŚrodowiskoRozpoznanie zasadniczeWiek zachor.Schorzenia współistniejące
1K.D.16ŻMAlopecia generalizata15 rż.Hirsutyzm idiopatica susp.
2S.M.9MMAlopecia universalis17 mż.AZS
3M.M.12MWAlopecia areata11 rż.Thyroiditis chro.
Hashimoto obs.
Collagenosis susp.
4D.A.9ŻMVitiligo7 rż.Hypertrophia tonsille pharyng.
Refluxus gastro-oesophagalis
5Ł.J.16ŻMVitiligo15 rż.-
6G.A.8ŻMVitiligo5 rż.-
7G.Ł.9MMVitiligo7 rż.Status post adenotomiam
Defecti septi ventric. et ligaturam ducti arter. persistens
8B.M.16ŻMVitiligo15 rż.-
9G.E.12ŻWVitiligo8 rż.-
10Ż.Ł. 7M MVitiligo 6 rżAsthma bronchilae obs
Refluxus gastro-oesophagalis
11Z.K.6ŻWAlopecia areata Vitiligo 6 rżAlergia aliment.
Collagenosis.
12Sz. P.12MMAlopecia areata Vitiligo11 rż.Coeliacia. Down Syndr
Refluxus gastroesophagalis
Spośród dzieci z łysieniem plackowatym całkowitym na szczególną uwagę zasługuje dziewięcioletni chłopiec, u którego choroba rozpoczęła się w 17 miesiącu życia, a do utraty włosów doszło w ciągu jednego dnia. Dodatkowo występowały u niego zmiany w obrębie paznokci, pod postacią punkcikowatych wgłębień i podłużnych pobruzdowań. Zmiany tego typu opisywane w literaturze występują głównie u dzieci i osób młodych z alopecia areata totalis i alopecia areata universalis (21). Do zmian w obrębie paznokci dochodzi u 7-66,0% chorych (21).
W badanej przez nas grupie chorych łysienie plackowate i bielactwo współwystępowało z alergią i z towarzyszącym podwyższonym poziomem IgE u 5. dzieci (41,6%); u 9-letniego chłopca z łysieniem całkowitym – atopowe zapalenie skóry, u 7-letniego chłopca z bielactwem – astma oskrzelowa, u 6-letniej dziewczynki z łysieniem plackowatym i bielactwem – alergia pokarmowa oraz 9-letniej dziewczynki i 9-letniego chłopca z bielactwem – przerost migdałków podniebiennych (tab. 1). U 12-letniego chłopca z zespołem Downa z bielactwem i łysieniem plackowatym współistniała choroba trzewna oraz refluks żołądkowo-przełykowy.
Może to przemawiać za immunologicznym uwarunkowaniem tych schorzeń.

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Akar A. et al.: HLA class II alleles in patients with alopecia areata. Eur. J. Dermatol. 2002, 12:236-9. 2. Asanuma N. et al.: Alopecia universalis with remission during pregnancy and prednisolone therapy. Am. J. Med Sci. 1997, 313:67-9. 3. Bardella M.T. et al.: Alopecia areata and coeliac disease: no effect of a gluten-free diet on hair growth. Dermatology 2000, 200:108-10. 4. Bertolino A.: Łysienie plackowate. Medycyna po dyplomie 2001, 5:11-167. 5. Bodemer C. et al.: Role of cytotoxic T cells in chronic alopecia areata. J. Invest Dermatol 2000, 114:112-6. 6. Gu S.Q. et al.: T cell subpoppulations and their functions in vitro. A study in patients with alopecia areata and alopecia universalis. Int. Arch. Allergy Appl. Immunol. 1981, 66:208-17. 7. Heward J., Gough S.C.: Genetic susceptibility to the development of autoimmune disease. Clin. Sci. 1997, 93:479- 91. 8. Hoffmann R.: The potential role of cytokines and T cells in alopecia areata. J Investig Dermatol Symp Proc 1999, 4:235-8. 9. Huang W. et al.: Although DR3-DQB1*0201 may be associated with multiple component diseases of the atoimmune polyglandular syndromes, the HLA DR4-DQB1*0302 haplotype is implicated only in B-cell autoimmunities. J. Clin. Endocrinol. Metab. 1996, 81:2559-63. 10. Jabłońska S., Chorzelski T.: Choroby skóry. PZWL 1994. 11. Kavak A. et al.: HLA in alopecia areata. Int. J. Dermatol. 2000, 39: 589-92. 12. Kemp E.H. et al.: A cytotoxic T lymphocyte antigen-4 (CTLA-4) gene polymorphism is associated with autoimmune Addison´´ disease in English patients. Clin. Endocrinol. 1998, 49:609-13. 13. Kemp E.H. et al.: Autoimmune aspects of vitiligo. Autoimmunity 2001, 34:65-77. 14. Lowy M. et al.: Clinical and immunologic response to Isoprinosine in alopecia areata and alopecia universalis: associatuon with autoantibodies. J. Am. Acad. Dermatol. 1985, 12:78-84. 15. Nagamine et al.: Positional cloning for the APECED gene. Nat. Genet. 1997, 17:393. 16. Nistico L. et al.: CTLA-4 region predispses to IDDM ang Graves; diseases. Diabetologia 1996, 39:A79. 17. Pawluczuk W.: Bielactwo nabyte-współczesne poglądy na etiopatogenezę i możliwości leczenia. Nowa Medycyna, 2000, 11 zeszyt 107. 18. Riley W.J.: Autoimmune polyglandular syndromes. Horm. Res. 1992, 38:9-15. 19. Stanisz A.: Przystępny kurs statystyka. tom I i II, Kraków 2000. 20. Storm W.: Coeliac disease and alopecia in a child with Down´s syndrome. J. Intellect Disabl Res. 2000, 44:621-3. 21. Szepietowski J.: Choroby włosów. Miklaszewska M., Wąsik F. Dermatologia pediatryczna. Tom II. Volumed Wrocław 2000, 601-606. 22. Teraki Y. et al.: Cytokines in alopecia areata: contrasting cytokine profiles in localized form and extensive form (alopecia universalis). Acta Derm. Venerol.1996, 76:421-3. 23. Teshima H. et al.: Alopecia universalis treated with oral cyclosporine A and prednisolone: immunologic studies. Int J. Dermatol. 1992, 31:513-6.
Nowa Pediatria 1/2003
Strona internetowa czasopisma Nowa Pediatria

Pozostałe artykuły z numeru 1/2003: