Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2018, s. 32-37
*Karolina Gerreth1, Dorota Olczak-Kowalczyk2, Maria Borysewicz-Lewicka3
Stanowisko Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej (PTSD), Sekcji Stomatologii Dziecięcej Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego (PTS), Polskiego Oddziału Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy (ACFF) i konsultanta krajowego w dziedzinie stomatologii dziecięcej dotyczące stomatologicznych zaleceń profilaktycznych dla pacjentów niepełnosprawnych
Opinion of the Polish Paediatric Dentistry Association (PTSD), Section of Paediatric Dentistry of the Polish Dental Association, Polish Branch of Alliance for a Cavity-Free Future (ACFF) and the National Consultant in Paediatric Dentistry concerning preventive dental recommendations for patients with disabilities
1Kierownik Pracowni Stomatologii Społecznej, Klinika Stomatologii Dziecięcej, Katedra Stomatologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, Polskie Towarzystwo Stomatologiczne, Sojusz dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy
2Kierownik Zakładu Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, konsultant krajowy ds. stomatologii dziecięcej, wiceprzewodniczący Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej, Koordynator Polskiego Oddziału Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy, Polskie Towarzystwo Stomatologiczne
3Kierownik Katedry i Kliniki Stomatologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, Polskie Towarzystwo Stomatologiczne, Sojusz dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy
Eksperci prezentujący opinię:
Prof. dr hab. n. med. Urszula Kaczmarek – Kierownik Katedry i Zakładu Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej
Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Przewodnicząca CEE ACFF CHAPTER, PTSD, PTS
Prof. dr hab. n. hum. Zbigniew Woźniak – Zakład Badań Problemów Społecznych i Pracy Socjalnej, Instytut Socjologii,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Dr hab. n. med. Aleksandra Szczawińska-Popłonyk – Klinika Pneumonologii, Alergologii Dziecięcej i Immunologii Klinicznej,
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Dr n. med. Anna Jurczak – Kierownik Pracowni Stomatologii Dziecięcej Instytutu Stomatologii Collegium Medicum w Krakowie,
Prezes PTSD, Członek Zarządu Sekcji Stomatologii Dziecięcej PTS, ACFF
Streszczenie
Problem leczenia pacjentów ze specjalnymi potrzebami zdrowotnymi wynikającymi z obecności deficytów w funkcji intelektualnej, ruchowej czy sensorycznej również w stomatologii nie został opracowany kompleksowo. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, iż około 15% populacji światowej posiada jakąś formę niepełnosprawności. Pacjenci z obniżoną sprawnością uważani są za populację charakteryzującą się większymi stomatologicznymi potrzebami leczniczymi w porównaniu do grupy osób zdrowych.
Spostrzega się często w tym środowisku wyższą frekwencję oraz intensywność próchnicy zębów i chorób dziąseł. Niejednokrotnie sytuacja związana jest m.in. z występowaniem chorób ogólnoustrojowych oraz stosowanym leczeniem, obecnością ograniczeń w zakresie możliwości wykształcenia prawidłowych stomatologicznych zachowań zdrowotnych, niewystarczającą wiedzą rodziców dotyczącą zdrowia jamy ustnej czy obecnością barier w dostępie do opieki stomatologicznej.
Poprawa sytuacji zdrowotnej tych pacjentów wymaga opracowania wskazówek dla rodziców/opiekunów i personelu medycznego celem poprawy stanu zdrowia i tym samym jakości ich życia. Dokument zawiera informacje dotyczące etiologii i epidemiologii choroby próchnicowej zębów u pacjentów z niepełnosprawnością, ale także zalecenia profilaktyczne dla osób z tej populacji oraz ich rodziców/opiekunów i lekarzy dentystów.
Summary
The problem of treatment of patients with special health needs resulting from the presence of deficits in intellectual, motor or sensory functions, also in dentistry, has not been comprehensively solved. According to the World Health Organization (WHO), about 15% of the world population has some form of disability. Patients with disabilities are considered to have greater dental treatment needs in comparison to healthy individuals.
High incidence and intensity of dental caries as well as frequent gum diseases are observed in this environment. Often the situation is related, among other, to the presence of systemic diseases and the treatment used, limitations in shaping proper dental health behaviors, insufficient knowledge of parents about oral health or barriers in access to dental care.
The development of recommendations for parents/caregivers as well as medical staff is required to improve the health of these patients and quality of their life. The document contains information on the etiology and epidemiology of dental caries in patients with disabilities but also prophylactic recommendations for this population of patients and their parents/caregivers and dentists.



Wstęp
Pacjenci z obniżoną sprawnością, która może być spowodowana deficytami w funkcji intelektualnej, ruchowej czy sensorycznej, są populacją charakteryzującą się większymi potrzebami leczniczymi w porównaniu do osób zdrowych (1). Większe ryzyko zachorowalności w tej grupie wymaga rozwinięcia, adekwatnie do potrzeb, działań zapobiegawczych, co dotyczy także problemów zdrowia jamy ustnej.
W Polsce aktualnie nieliczne są ogólnodostępne i wyspecjalizowane, a także przeznaczone dla populacji z niepełnosprawnością, placówki świadczące usługi stomatologiczne. Pacjenci są najczęściej przyjmowani w warunkach gabinetów stomatologicznych na tych samych zasadach jak osoby zdrowe (2). Niekiedy, w niektórych województwach, w ramach publicznej ochrony zdrowia wydzielane są ośrodki dla tych chorych. Należy przy tym podkreślić, iż konieczność profesjonalnej dbałości o stan zdrowia jamy ustnej tych osób na świecie jest wielokrotnie podkreślana.
Zgodnie z artykułem 25 Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 13 grudnia 2006 roku: „osoby niepełnosprawne mają prawo do możliwie najwyższego standardu zdrowia bez dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność” (3). Polski rząd podpisał Konwencję 20 marca 2007 roku, a jej ratyfikacja przez Polskę odbyła się 6 września 2012 roku (4).
Ponadto Zgromadzenie Ogólne Światowego Stowarzyszenia Dentystycznego (FDI) dnia 18 września 2003 roku w Sydney, w Australii, przyjęło stanowisko, które zostało także uwzględnione przez Polskie Towarzystwo Stomatologiczne (PTS), a dotyczyło opieki stomatologicznej dla osób niepełnosprawnych (5). Według podjętych ustaleń „o zdrowie jamy ustnej osób niepełnosprawnych należy zadbać poprzez edukację dotyczącą zdrowia jamy ustnej i zapobieganie chorobom jamy ustnej. (...) Współpraca z decydentami i innymi zainteresowanymi stronami powinna być częścią ogólnej strategii dotyczącej opracowania i wdrażania usług stomatologicznych dla osób niepełnosprawnych”.
Nie ma natomiast wytycznych pozwalających na szczegółowe określenie zasad postępowania profilaktycznego i leczniczego oraz służących jako podstawa programów zdrowotnych, odnoszących się do tej grupy pacjentów stomatologicznych.
Celem pracy jest przedstawienie zaleceń dotyczących postępowania zapobiegawczego i leczenia stomatologicznego u osób z niepełnosprawnością oraz ich rodziców/opiekunów i lekarzy dentystów. Opracowanie przygotowano na podstawie dokonanego przeglądu danych z piśmiennictwa krajowego i światowego dotyczącego badań na temat choroby próchnicowej oraz jej profilaktyki u pacjentów z obniżoną sprawnością.
Skala problemu zdrowotnego
Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, iż ponad miliard ludzi, co stanowi około 15% populacji światowej, posiada pewną formę niepełnosprawności (6, 7). Natomiast 110-190 milionów (2,2-3,8%) osób powyżej 15. roku życia ma znaczne trudności w funkcjonowaniu.
Informacje krajowe zamieszczone zostały w raporcie GUS, jednak opatrzone są uwagami. Zaznaczono, iż dane o osobach z obniżoną sprawnością pozyskiwane zostają w wielu badaniach statystycznych (8). Jednakże ze względu na zastosowaną w nich metodologię, dostępność informacji na określonym poziomie podziału terytorialnego pozostaje ograniczona. Jak dotąd największym badaniem, w którym zgromadzone zostały dane dotyczące osób niepełnosprawnych, były spisy powszechne. Ostatnio wykonany Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań odbył się w 2011 roku i został przeprowadzony metodą mieszaną, czyli przy użyciu administracyjnych źródeł danych, w tym rejestrów i systemów informacyjnych, oraz wykorzystaniu informacji pozyskanych bezpośrednio od ludności w ramach badania reprezentacyjnego. Podano ponadto, iż większość danych w Narodowym Spisie Powszechnym (NSP) 2011, w tym także dotyczących tematyki niepełnosprawności, została pozyskana w badaniu reprezentacyjnym wykonanym na 20% próbie wylosowanych mieszkań, w skali całego kraju, a także na zasadzie dobrowolności. Stąd też podejście takie ogranicza dostępność informacji na niższych poziomach podziału terytorialnego (8). Informacje te można traktować jako podstawę do podjęcia profesjonalnych badań epidemiologicznych.
Aktualnie dostępne dane wskazują także, iż zarówno w Polsce, jak i na świecie zwiększa się liczba niepełnosprawnych ze względu na starzenie się populacji oraz wzrost częstości występowania chorób przewlekłych (6). Ponadto znaczny rozwój w naukach medycznych oraz technologii, a także zaplecza socjalnego zezwala na przeżycie znacznego odsetka osób z obniżoną sprawnością (9), co powinno kształtować politykę zdrowotną w kierunku zapewnienia im właściwej jakości życia.
Charakterystyka stanu zdrowia jamy ustnej osób niepełnosprawnych
Stwierdza się w tej populacji pacjentów większy poziom występowania choroby próchnicowej zębów.
W latach 2006-2007 w czterech województwach Polski: wielkopolskim, łódzkim, podlaskim i lubelskim, przeprowadzono badania kliniczne stanu zdrowia jamy ustnej dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością oraz socjomedyczne ich rodziców/opiekunów wykonane w ramach ekspertyzy „Epidemiologiczna ocena zdrowia jamy ustnej dzieci niepełnosprawnych i przewlekle chorych” zleconej przez Ministerstwo Zdrowia (10-12). Badaną populację stanowiły osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu od umiarkowanego do głębokiego, chorobami układu nerwowego (dziecięce porażenie mózgowe i padaczka) oraz obniżeniem sprawności sensorycznej (niedowidzący i niewidomi). Na podstawie oceny stanu zdrowia uzębienia 289 pacjentów z uzębieniem mieszanym, stwierdzono częstość występowania próchnicy zębów wynoszącą 75,1% u ogółu tych dzieci, podczas gdy w grupie niepełnosprawnych intelektualnie wynosiła ona 72,8%, wśród osób z chorobami układu nerwowego – 76,1% oraz u niedowidzących i niewidomych – 76,1% (11). Natomiast wskaźnik intensywności próchnicy (puw-z + PUW-z) w tej populacji wynosił 5,3, podczas gdy w poszczególnych grupach chorych kształtował się odpowiednio na poziomie 4,8; 5,6 i 5,4. Wśród ogółu 499 badanych z uzębieniem stałym częstość występowania próchnicy miała wartość 68,3%, a intensywność próchnicy (PUW-z) 6,5. W poszczególnych grupach pacjentów utworzonych ze względu na stan ich zdrowia wartości kształtowały się odpowiednio: u osób z niepełnosprawnością intelektualną – 70,3% i 6,7, u chorujących na dziecięce porażenie mózgowe i padaczkę – 71,3% i 6,9, a u młodzieży z obniżeniem sprawności sensorycznej – 57,6% i 4,9 (11).

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

29

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

69

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

129

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Gace E, Kelmendi M, Fusha E: Oral health status of children with disability living in Albania. Mater Sociomed 2014; 26(6): 392-394.
2. Gerreth K, Lewicka A: Problemy opieki stomatologicznej nad dziećmi niepełnosprawnymi. Polska Medycyna Rodzinna 2004; 6 (supl. 1): 172-176.
3. Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych: www.unic.un.org.pl/dokumenty/Konwencja_Praw_Osob_Niepelnosprawnych.pdf. Dz. U. z dnia 25 października 2012 r., poz. 1169.
4. https://www.rpo.gov.pl/pl/konwencja-o-prawach-osob-niepelnosprawnych.
5. Oral and Dental Care of People with Disabilities Adopted by the FDI General Assembly: 18th September 2003, Sydney, Australia. FDI Policy Statement, Stanowisko PTS. J Stoma 2016; 69(5): 615-616.
6. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs352/en/.
7. Hanke-Herrero R, Lopez Dal Valle LM, Sanchez C et al.: Latin-American Special Olympics athletes: evaluation of oral health status, 2010. Spec Care Dentist 2013; 33(5): 209-212.
8. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/informacja-o-dostepnosci-danych-dotyczacych-osob-niepelnosprawnych-na-poziomie-wojewodztw-powiatow-i-gmin,15,1.html.
9. Diab HA, Hamadeh GN, Ayoub F: A survey of Oral Health in Institutionalized Population with Intellectual Disabilities: Comparison with a National Oral Health Survey of Normal Population. J Int Soc Prev Community Dent 2017; 7(2): 141-147.
10. Borysewicz-Lewicka M, Wochna-Sobańska M, Mielnik-Błaszczak M et al.: Ocena stomatologicznych zachowań prozdrowotnych dzieci i młodzieży niepełnosprawnej z wybranych województw Polski – badania socjomedyczne. Czas Stomatol 2010; 63(1): 18-26.
11. Borysewicz-Lewicka M, Wochna-Sobańska M, Mielnik-Błaszczak M et al.: Wyniki ekspertyzy oceniającej stan jamy ustnej, potrzeby lecznicze, a także dostępność do stomatologa dzieci oraz młodzieży niepełnosprawnej i przewlekle chorej. Czas Stomatol 2010; 63(2): 90-101.
12. Borysewicz-Lewicka M, Gerreth K, Wiśniewska K, Wysocki J: Leczenie stomatologiczne jako część wymaganej opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi – opinia rodziców. Dent Med Probl 2011; 48(1): 45-53.
13. Pezzementi ML, Fisher MA: Oral health status of people with intellectual disabilities in the southeastern United States. J Am Dent Assoc 2005; 136(7): 903-912.
14. Gerreth K, Borysewicz-Lewicka M: Dental caries occurrence in special-care schoolchildren with varying degree of intellectual disability. Polish J Environ Stud 2008; 17(6A): 68-72.
15. Gerreth K, Borysewicz-Lewicka M: Stomatologiczne potrzeby profilaktyczno-lecznicze dzieci i młodzieży – uczniów szkół specjalnych. Fam Med Prim Care Rev 2009; 11(1): 68-72.
16. Al-Maweri SA, Zimmer S: Oral health survey of 6-14-year-old children with disabilities attending special schools Yemen. J Clin Pediatr Dent 2015; 39(3): 272-276.
17. Kleint G, Kanitz G, Harzer W: Orthodontic treatment in handicapped children: report of four cases. ASDC J Dent Child 2002; 69(1): 31-38.
18. Roberts T, Chetty M, Kimmie-Dhansay F et al.: Dental needs of intellectually disabled children attending six special educational facilities in Cape Town. S Afr Med J 2016; 106 (6 suppl. 1): S94-97.
19. Gerreth K, Borysewicz-Lewicka M: Stomatologiczne nawyki higieniczne uczniów poznańskich szkół specjalnych. Dental Forum 2008; 36(2): 49-54.
20. Gerreth K: Sposoby utrzymywania higieny jamy ustnej u pacjentów niepełnosprawnych i przewlekle chorych – na podstawie piśmiennictwa. Przegląd Lekarski 2013; 1: 31-34.
21. Gerreth K, Cieślińska K: Zabiegi stomatologiczne w znieczuleniu ogólnym u dzieci niepełnosprawnych. Fam Med Prim Care Rev 2005; 7(1): 63-67.
22. Gerreth K, Borysewicz-Lewicka M: Access barriers to dental health care in disabled children. A questionnaire study of parents. J Appl Res Intellect Disabil 2016; 29(2): 139-145.
23. Borysewicz-Lewicka M, Hędzelek D, Gerreth K: Czynności ułatwiające porozumiewanie się lekarza z osobami niepełnosprawnymi. Czas Stomatol 2010; 63(8): 478-483.
24. Al Agili DE, Roseman J, Pass MA et al.: Access to dental care in Alabama for children with special needs. Parents’ perspective. J Am Dent Assoc 2004; 135(4): 490-495.
25. Gerreth K: Leczenie stomatologiczne pacjentów niepełnosprawnych i przewlekle chorych – diagnostyka i terapia. Nowa Stomatol 2015; 20(2): 59-64.
26. Gerreth K, Borysewicz-Lewicka M: Ocena profilaktycznej opieki stomatologicznej u uczniów szkół specjalnych w badaniu klinicznym i socjomedycznym. Czas Stomatol 2008; 61(10): 691-703.
otrzymano: 2018-02-09
zaakceptowano do druku: 2018-03-01

Adres do korespondencji:
*Karolina Gerreth
Pracownia Stomatologii Społecznej Klinika Stomatologii Dziecięcej Katedra Stomatologii Dziecięcej Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Bukowska 70, 60-812 Poznań
tel. +48 (61) 854-70-53,
fax +48 (61) 854-70-59
klstomdz@ump.edu.pl

Nowa Stomatologia 1/2018
Strona internetowa czasopisma Nowa Stomatologia

Pozostałe artykuły z numeru 1/2018: