© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2017, s. 129-141
*Dorota Olczak-Kowalczyk1, Dariusz Gozdowski2, Urszula Kaczmarek3
Próchnica zębów stałych u dzieci w wieku 5 i 7 lat w Polsce i jej związek z próchnicą zębów mlecznych**
Dental caries in permanent dentition in children aged 5 and 7 in Poland and its association with dental caries in primary dentition
1Department of Paediatric Dentistry, Medical University of Warsaw
Head of Department: Professor Dorota Olczak-Kowalczyk, MD, PhD
2Department of Experimental Design and Bioinformatics, Faculty of Agriculture and Biology, Warsaw University of Life Sciences
Head of Department: Associate Professor Krzysztof Pawłowski, PhD
3Department of Conservative Dentistry and Pedodontics, Medical University of Wrocław
Head of Department: Professor Urszula Kaczmarek, MD, PhD
Streszczenie
Wstęp. Stan zębów stałych oceniany jest najwcześniej u dzieci 6-letnich lub starszych. Przed ukończeniem 6. roku życia wyrzyna się jednak 25% pierwszych zębów trzonowych, a przed ukończeniem 5. roku życia – 5%.
Cel pracy. Ocena częstości występowania i poziomu próchnicy zębów stałych u dzieci w wieku 5 i 7 lat oraz związku z próchnicą zębów mlecznych.
Materiał i metody. Badanie przekrojowe w 2016 roku dzieci w wieku 5 i 7 lat przeprowadzono zgodnie z zaleceniami WHO. Grupy badane wyłoniono w losowaniu trzywarstwowym. Odnotowano liczbę wyrzniętych zębów stałych, puwz/PUWZ, PUWP, SiC, frekwencję próchnicy. W analizie statystycznej zastosowano test chi-kwadrat do porównania frakcji oraz test t-Studenta do porównania średnich.
Wyniki. Zbadano 893 dzieci 5-letnich i 897 7-letnich. Próchnica zębów występowała odpowiednio u 76,9 i 89,4% dzieci, częściej na wsi. Wyrzynający się lub wyrznięty co najmniej jeden ząb stały posiadało odpowiednio 26,2 i 98,8% dzieci, spośród których u 6,4 i 29,7% występowała próchnica zębów stałych. PUWZ osiągnęło wartość odpowiednio 0,10 ± 0,48 i 0,62 ± 1,16 przy średniej liczbie wyrzniętych zębów 1,62 ± 1,48 i 3,65 ± 0,91. U dzieci 5-letnich próchnica dotyczyła 6,3% zębów pierwszych trzonowych, u 7-letnich 0,3% siecznych szczęki i 16,1% pierwszych trzonowych (PUWZ6 = 0,59 ± 1,07). W obu grupach u dzieci z PUWZ ≥ 1 istotnie wyższe były wartości puwz niż u dzieci z PUWZ = 0. U dzieci 7-letnich próchnica zębów mlecznych zwiększała ponad 5-krotnie ryzyko rozwoju próchnicy zębów stałych (OR = 5,66 (2,71-11,84); p < 0,001).
Wnioski. Próchnica pierwszych stałych zębów trzonowych pojawia się w krótkim czasie po wyrznięciu, częściej u dzieci mieszkających na wsi. Jej rozwojowi sprzyja próchnica zębów mlecznych, stąd konieczność ich leczenia w okresie poprzedzającym wyrzynanie zębów stałych.
Summary
Introduction. The condition of permanent dentition is first assessed in children who are 6 years old or older. However, 25% of the first molar teeth erupt before the age of 6 and 5% – before the age of 5.
Aim. The assessment of the frequency of occurrence and the level of dental caries in permanent dentition in children aged 5 and 7 and of the association with the dental caries of primary dentition.
Material and methods. A cross-sectional study enrolling children aged 5 and 7 carried out in 2016 in accordance with the recommendations of WHO. The members of the study groups were identified in three-stage stratified sampling A note was taken of the number of emerged permanent teeth, dmft/DMFT, DMFS, SiC, the prevalence of caries. In the statistical analysis the chi-square test was applied for comparing fractions and the t-test – for comparing mean values.
Results. 893 children aged 5 and 897 children aged 7 were examined. Dental caries occurred in respectively 76.9 and 89.4% of children, more frequently in rural areas. At least one erupting or erupted permanent tooth was present in respectively 26.2 and 98.8% of children of which 6.4 and 29.7%, had caries of permanent teeth. DMFT reached a level of respectively 0.10 ± 0.48 and 0.62 ± 1.16 with the mean number of erupted teeth equal 1.62 ± 1.48 and 3.65 ± 0.91. In 5-year-old children caries was present in 6.3% of first molar teeth, in 7-year-olds in 0.3% maxillary incisors and 16.1% of first molars (DMFT6 = 0.59 ± 1.07). In both groups in children with DMFT ≥ 1 the values of dmft were significantly higher than in children with DMFT = 0. In 7-year-old children caries of primary dentition increased the risk of the development of caries of permanent dentition more than 5 times (OR = 5.66 (2.71-11.84); p < 0.001).
Conclusions. Caries of the permanent first molar teeth occurs shortly after eruption, more frequently in children inhabiting rural areas. Its development is promoted by caries of primary teeth, thus the necessity to treat them in the period preceding the eruption of permanent teeth.
Wstęp
Badania epidemiologiczne dzieci potwierdzają predyspozycję do występowania próchnicy w pierwszych zębach stałych trzonowych w krótkim czasie od ich pojawienia się w jamie ustnej. Wśród czynników sprzyjających rozwojowi próchnicy w tej grupie zębów wymienia się: większą podatność szkliwa na kwasy, obecność głębokich bruzd na powierzchni żującej i długi czas wyrzynania. Wyrzynający się ząb akumuluje istotnie więcej płytki niż w pełni wyrznięty ząb, gdyż podczas okluzji z zębem przeciwstawnym część płytki jest usuwana mechaniczne w następstwie tego kontaktu. Dodatkowo powierzchnia żująca wyrzynającego się zęba jest położona poniżej powierzchni żującej sąsiadującego zęba mlecznego drugiego trzonowego i narażona na nieefektywne oczyszczanie (1). Przy obecności kariogennego biofilmu u dziecka z próchnicą zębów mlecznych powierzchnia wyrzynającego się zęba stałego może być zasiedlana przez dojrzałą płytkę nazębną zawierającą bakterie próchnicotwórcze (2).
Okres czasu wyrzynania poszczególnych zębów wykazuje znaczne różnicowanie, tj. od pojawienia się części korony zęba w jamie ustnej do jego pełnego wyrznięcia z osiągnięciem kontaktu z zębem przeciwstawnym. Przeprowadzone badania u dzieci duńskich wykazały, że wiek rozpoczęcia erupcji zębów pierwszych trzonowych stałych u dziewczynek waha się od 5 lat 3 miesięcy do 7 lat 8 miesięcy (średnio 6,1 roku), a u chłopców od 5 lat 2 miesięcy do 7 lat 10 miesięcy (średnio 6,3 roku). Natomiast czas trwania wyrzynania wynosi średnio u dziewczynek 15,3 miesięca (wahając się od 5 do 32 miesięcy), a u chłopców 15,4 miesiąca (wahając się od 7 do 28 miesięcy) (1).
Badania przeprowadzone w grupie 2354 dzieci warszawskich wykazały, że najwcześniej wyrzynającymi się zębami stałymi są zęby sieczne przyśrodkowe i pierwsze zęby trzonowe żuchwy oraz pierwsze trzonowe szczęki, które pojawiają się w jamie ustnej u 50% dzieci najczęściej około 6. roku życia (3, 4). Średni wiek, w którym wyrzniętych jest 25% pierwszych zębów trzonowych stałych, nie przekracza jednak 6 lat, a 5% tych zębów wyrzyna się nawet przed ukończeniem 5. roku życia (4). Ocena stanu zębów stałych w okresie ich pojawiania się w jamie ustnej oraz określenie związku między występowaniem próchnicy w ich obrębie a próchnicą zębów mlecznych wymaga więc badania także dzieci 5-letnich. W tej grupie wiekowej oceniane są jednak tylko zęby mleczne (5-9). Większość badań oceniających stan świeżo wyrzniętych zębów stałych dotyczy dzieci starszych niż 5-letnie (10-13).
Cel pracy
Celem pracy jest ocena częstości występowania i poziomu próchnicy zębów stałych u dzieci w wieku 5 i 7 lat oraz związku z próchnicą zębów mlecznych.
Materiał i metody
W ramach realizacji programu Ministerstwa Zdrowia „Monitorowanie Stanu Zdrowia Jamy Ustnej Polaków” przeprowadzono badania przekrojowe dzieci w wieku 5 i 7 lat (2016 rok) w czterech województwach (dolnośląskie, mazowieckie, małopolskie i lubelskie). Grupy badane wyłaniano w losowaniu trzywarstwowym (powiaty/gminy, miasta/wsie oraz przedszkola/szkoły). Kryteriami włączenia do badań były: ukończony 5. i 7. rok życia, podpisana świadoma zgoda rodziców/opiekunów prawnych dzieci na udział w badaniach, współpraca dziecka umożliwiająca badanie. Liczebność próby określona na poziomie ufności 95% i tolerancji błędu ± 3% wynosiła 600 pacjentów.
Badania przeprowadzali lekarze dentyści po przebytym szkoleniu i kalibracji (współczynniki kappa Cohena między badaczem referencyjnym a pozostałymi badaczami kształtowały się w zakresie od 0,698 do 0,938 w grupie dzieci 5-letnich i w zakresie od 0,779 do 0,895 w grupie dzieci 7-letnich). Badania prowadzono w oświetleniu sztucznym, przy użyciu lusterka i sondy WHO 621, zgodnie z zasadami badań i kryteriami klasyfikacji stanów klinicznych WHO (14). Obliczono średnią liczbę wyrzniętych zębów stałych, puwz/PUWZ, PUWP, SiC, odsetek dzieci z próchnicą (%PUWZ/puwz > 0) i z próchnicą zębów stałych (%PUWZ > 0) oraz odsetki zębów z próchnicą u wszystkich badanych i w podgrupach dzieci bez zębów stałych i z co najmniej jednym wyrzniętym zębem stałym.
Analiza statystyczna została przeprowadzona z użyciem testu chi-kwadrat do porównania frakcji (udziałów procentowych) oraz z wykorzystaniem testu t-Studenta do porównania średnich. Ponadto określono ilorazy szans (ang. odds ratio – OR) wraz z przedziałami ufności dla wybranych zmiennych skategoryzowanych. Analizy wykonano w programie Statistica 12, przyjęto poziom istotności równy 0,05.
Uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (nr KB/190/2016).
Wyniki
Łącznie badaniami objęto 1790 dzieci (tj. 83% spośród zaproszonych do udziału w badaniu), w tym 893 dzieci w wieku 5 lat i 897 w wieku 7 lat. Liczebności badanych populacji z uwzględnieniem miejsca zamieszkania, płci, obecności zębów stałych oraz występowania i poziomu próchnicy przedstawiono w tabeli 1.
Tab. 1. Liczebność badanych populacji dzieci w wieku 5 i 7 lat z uwzględnieniem miejsca zamieszkania (miasto/wieś) i płci
| Parametry | Dzieci w wieku 5 lat | Dzieci w wieku 7 lat |
| N (%) |
| Miejsce zamieszkania | miasto | 559/893 (62,6%) | 539/897 (60,1%) |
| wieś | 334/893 (37,4%) | 358 /897 (39,9%) |
| Płeć | żeńska | 433/893 (48,5%) | 458/897 (51,1%) |
| męska | 460/893 (51,5%) | 439/897 (48,9%) |
| Obecny co najmniej jeden ząb stały | 234/893 (26,2%) | 886/897 (98,8%) |
| puwz/PUWZ > 0 | 686/893 (76,9%) | 802/897 (89,4%) |
| PUWZ > 0 | 15/893 (1,7%) | 263/897 (29,3%) |
| Łącznie | 893 (100%) | 897 (100%) |
| | średnia ± SD |
| puwz | 4,70 ± 4,33 | 5,61 ± 3,50 |
| Liczba zębów stałych | 0,81 ± 1,68 | 8,82 ± 2,90 |
| PUWZ | 0,03 ± 0,25 | 0,59 ± 1,07 |
| SiC | 0,08 ± 0,43 | 1,77 ± 1,17 |
| PUWZ 2/3 | 0,00 ± 0,00 | 0,00 ± 0,00 |
| PUWP | 0,03 ± 0,31 | 0,71 ± 1,49 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Ekstrand KR, Christiansen J, Christiansen ME: Time and duration of eruption of first and second permanent molars: a longitudinal investigation. Community Dent Oral Epidemiol 2003; 31(5): 344-350.
2. Wolff MS, Larson C: The cariogenic dental biofilm: good, bad or just something to control? Braz Oral Res 2009; 1 (suppl.): 31-38.
3. Boguszewska-Gutenbaum H, Janicha J, Gajdzik-Plutecka D et al.: Kolejność wyrzynania zębów stałych u dzieci warszawskich. Nowa Stomatol 2013; 4: 155-159.
4. Gajdzik-Plutecka D, Janicha J, Boguszewska-Gutenbaum H et al.: Wyrzynanie zębów stałych u dzieci warszawskich. J Stoma 2014; 67(1): 6-17.
5. Pitts NB, Boyles J, Nugent ZJ et al.: The dental caries experience of 5-year-old children in Great Britain (2005/6). Surveys co-ordinated by the British Association for the study of community dentistry. Community Dent Health 2007; 24(1): 59-63.
6. Gupta D, Momin RK, Mathur A et al.: Dental Caries and Their Treatment Needs in 3-5 Year Old Preschool Children in a Rural District of India. N Am J Med Sci 2015; 7(4): 143-150. DOI: 10.4103/1947-2714.156010.
7. Natapov L, Gordon M, Pikovsky V et al.: Caries Prevalence Among Five-Year-Old Children Examined by the School Dental Service in Israel in 2007. OHDMBSC 2010; 1: 25-31.
8. Oulis CJ, Tsinidou K, Vadiakas G et al.: Caries prevalence of 5, 12 and 15-year-old Greek children: a national pathfinder survey. Community Dent Health 2012; 29(1): 29-32.
9. Ueda EMO, Dezan CC, Frossard WTG et al.: Prevalence of dental caries in 3- and 5-year-old children living in a small Brazilian City. J Appl Oral Sci 2004; 12(1): 34-38.
10. Markovic N, Muratbegovic AA, Kobaslija S et al.: Caries prevalence of children and adolescents in Bosnia and Herzegovina. Acta Medica Academica 2013; 42(2): 108-116.
11. Sudha P, Bhasin S, Anegundi RT: Prevalenace of dental caries among 5-13-year-old children of Mangalore city. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2005; 23(2): 74-79.
12. Reddy KS, Reddy S, Ravindhar P et al.: Prevalence of dental caries among 6-12 years school children of Mahbubnagar District, Telangana State, India: A cross-sectional study. Indian J Dent Sci 2017; 9: 1-7.
13. Bagińska J, Linczuk E: Dental caries profile among 6-8-year old children from Bialystok District, Poland. Prog Health Sci 2013; 3(2): 53-58.
14. WHO: Oral Health Surveys. Basic Methods. 5th ed. WHO, Geneva 2013.
15. Alvarez-Arenal A, Alvarez-Riesgo JA, Peña-Lopez JM, Fernandez-Vazquez JP: DMFT, dmft and treatment requirements of school children in Asturias, Spain. Community Dent Oral Epidemiol 1998; 26: 166-169.
16. Pandit IK, Singh M, Nikhil Srivastava N: Prevalence of dental caries in mixed dentition period amongst children of Yamuna Nagar District (Haryana). J Ind Dent Assoc 2000; 71: 23-24.
17. Chawla HS, Gauba K, Goyal A: Trend of dental caries in children of Chandigarh over the last sixteen years. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2000; 18: 41-45.
18. Bagińska J, Rodakowska E, Milewski R, Kierklo A: Dental caries in primary and permanent molars in 7-8-year-old schoolchildren evaluated with Caries Assessment Spectrum and Treatment (CAST) index. BMC Oral Health 2014; 14: 74. DOI: 10.1186/1472-6831-14-74.
19. Honkala E, Runnel R, Honkala S et al.: Measuring dental caries in the mixed dentition by ICDAS. Int J Dent 2011; 2011: 150424. DOI: 10.1155/2011/150424.
20. Doneria D, Thakur S, Singhal P et al.: Comparative evaluation of caries status in primary and permanent molars in 7-8-year-old schoolchildren of Shimla using caries assessment spectrum and treatment index. Contemp Clin Dent 2017; 8: 128-133.
21. Gray MM, Marchment MD, Anderson RJ: The relationship between caries experience in the deciduous molars at 5 years and in first permanent molars of the same child at 7 years. Community Dent Health 1991; 8: 3-7.
22. Skeie MS, Raadal M, Strand GV, Espelid I: The relationship between caries in the primary dentition at 5 years of age and permanent dentition at 10 years of age – a longitudinal study. Int J Paediatr Dent 2006; 16: 152-160.
