© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2017, s. 142-147
*Renata Chałas1, Elżbieta Bołtacz-Rzepkowska2, Joanna Bagińska3, Anna Kwiatkowska4, Milena Marcinkowska-Ziemak4, Agnieszka Mielczarek4
Zaburzenia wydzielania śliny u osób dorosłych. Rola śliny w kontroli choroby próchnicowej – przegląd literatury. Stanowisko grupy roboczej ds. zapobiegania próchnicy w populacji osób dorosłych
Impaired salivary secretion in adults. The role of saliva in the control of caries – a literature review. Expert opinion of the Working Group for the Prevention of Caries in the Adult Population
1Department of Conservative Dentistry with Endodontics, Medical University of Lublin
Acting Head of Department: Barbara Tymczyna, MD, PhD
2Department of Conservative Dentistry, Medical University of Łódź
Head of Department: Elżbieta Bołtacz-Rzepkowska, MD, PhD
3Department of Dentistry Propaedeutics, Medical University of Białystok
Head of Department: Anna Kierklo, MD, PhD
4Department of Conservative Dentistry, Medical University of Warsaw
Head of Department: Agnieszka Mielczarek, MD, PhD
Streszczenie
Wstęp. Szeroka wiedza na temat funkcji śliny oraz złożoności procesów zachodzących w jamie ustnej jednoznacznie sugeruje, że zaburzenia jej wydzielania mogą doprowadzić do szeregu zmian patologicznych.
Cel pracy. Celem pracy było przedstawienie aktualnych danych na temat roli śliny w kontroli procesu próchnicowego w populacji osób dorosłych, z uwzględnieniem zjawiska coraz częściej występującej kserostomii.
Materiał i metody. W opracowaniu dokonano przeglądu badań naukowych oceniających związek pomiędzy wybranymi składnikami śliny a występowaniem choroby próchnicowej u osób dorosłych.
Wyniki. Analizowane wyniki badań potwierdziły, że główną przyczyną zaburzeń wydzielania śliny w grupie osób dorosłych jest powszechna farmakoterapia związana z leczeniem chorób ogólnoustrojowych. Niedobór wydzielanej śliny, a przez to upośledzone właściwości mechaniczne i oczyszczające czy też zmiany w jej parametrach jakościowych przyczyniają się do: wzrostu akumulacji płytki nazębnej, powolnego usuwania cukrów z jamy ustnej oraz rozwoju ognisk próchnicowych. Objawem obniżonego wydzielania śliny mogą być również: zmiany na błonie śluzowej o charakterze zanikowym, zmiany zabarwienia śluzówek, skłonność do owrzodzeń i zapaleń oraz powiększone i bolesne przy dotyku gruczoły ślinowe.
Wnioski. Pacjentów dotkniętych suchością jamy ustnej należy mobilizować do codziennej samokontroli stanu błony śluzowej, jak również twardych tkanek zębów oraz zachęcać do aktywnego udziału w leczeniu dolegliwości zarówno poprzez stosowanie odpowiednich środków, jak również wykształcenie właściwych nawyków powodujących zmniejszenie dolegliwości.
Summary
Introduction. Extensive knowledge on the functions of saliva and the complexity of the processes in the oral cavity clearly indicates that impaired salivary secretion can lead to multiple oral pathologies.
Aim. The aim of the study was to present current data on the role of saliva in adults in relation to the increasingly common xerostomia and dental caries control.
Material and methods. An analysis of scientific publications was performed to identify the relationship between salivary factors and dental caries in adults.
Results. Our findings confirm that the widespread use of pharmacotherapy connected with systemic disease treatment is the main reason for disturbances in saliva secretion among adults. Insufficient salivary secretion and, consequently, impaired mechanical and cleaning properties or changes in the qualitative salivary parameters contribute to increased dental plaque accumulation, decreased removal of sugars from the oral cavity and the development of tooth decay. The symptoms of decreased salivary secretion may also include changes of the oral mucosa, such as atrophy, mucosal discoloration, susceptibility to ulceration and inflammation, as well as enlarged salivary glands tender to palpation.
Conclusions. Patients with oral dryness should be encouraged to develop everyday self-control of the state of their oral mucosa and hard tooth tissues as well as to actively participate in the process of treatment through the use of proper products and developing proper habits which can reduce the symptoms.
Wstęp
Jama ustna jest kluczowym odcinkiem przewodu pokarmowego. Zdrowa jama ustna zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wszystkich jego elementów oraz całego organizmu. Główną rolę w zachowaniu homeostazy jamy ustnej odgrywa ślina. Składa się ona z matrycy nieorganicznej, która umożliwia utrzymanie odpowiedniego poziomu pH poprzez sprzężenie czynności buforowej (pH 6,8-7,2), oraz frakcji organicznej odpowiedzialnej m.in. za jej właściwości reologiczne, takie jak gęstość, lepkość czy napięcie powierzchniowe. Kluczową i szeroką grupę składników śliny stanowią polipeptydy i białka. Wśród nich warto wymienić m.in. enzymy trawiące: ptialina (amylaza ślinowa) oraz maltaza, których zadaniem jest wstępna hydroliza cukrów. Za właściwą obróbkę pokarmów i uformowanie pełnowartościowego kęsa pokarmowego odpowiadają mucyny oraz białka bogate w prolinę. Poza tym, niektóre mucyny, głównie o niskiej masie cząsteczkowej, odpowiadają za aglutynację komórek bakteryjnych. Główną funkcją mucyn o wysokiej masie cząsteczkowej jest utrzymanie odpowiedniego nawilżenia błony śluzowej jamy ustnej, co ma znaczenie podczas prawidłowego funkcjonowania aparatu mowy oraz w procesie odczuwania smaku. Poza frakcją mucyn małocząsteczkowych za aktywność przeciwdrobnoustrojową odpowiedzialne są laktoferryna i lizozym. Laktoferryna posiada wysokie powinowactwo do jonów żelaza. Wychwyt i zmniejszenie poziomu jonów żelaza w środowisku jamy ustnej prowadzi do zahamowania niekontrolowanego rozwoju drobnoustrojów. Lizozym natomiast posiada właściwości hydrolityczne względem ścian komórkowych bakterii Gram(+), odpowiedzialnych za rozwój próchnicy (1-5).
Cel pracy
Celem pracy było przedstawienie stanowiska grupy roboczej ds. zapobiegania próchnicy w populacji osób dorosłych Polskiego Oddziału Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy (ACFF) dotyczącego roli śliny u osób dorosłych w aspekcie kserostomii i kontroli procesu próchnicowego.
Materiał i metody
Dokonano przeglądu badań naukowych oraz zespołów ekspertów oceniających związek między czynnikami występującymi w ślinie a występowaniem choroby próchnicowej u osób dorosłych. Przeglądu piśmiennictwa dokonali członkowie grupy roboczej ds. zapobiegania próchnicy w populacji osób dorosłych Polskiego Oddziału ACFF. Służył on podsumowaniu aktualnej wiedzy na temat zaburzeń wydzielania śliny oraz jej roli w kontroli procesu próchnicowego. Na podstawie analizy wyników badań i wytycznych opracowano pierwszą wersję zasad postępowania u pacjentów dotkniętych problemem kserostomii. Przygotowany dokument został zaakceptowany przez zespół ekspertów w czasie spotkania w dniach 12-13 maja 2017 roku. Jego aktualizacja planowana jest nie później niż po 5 latach od publikacji obecnych zaleceń.
Wyniki
Posiadając wiedzę na temat składu i funkcji śliny przedstawioną we wstępie oraz złożoności procesów zachodzących w jamie ustnej, nie ma wątpliwości, że zaburzenia jej wydzielania związane z wiekiem mogą doprowadzić do szeregu postępujących po sobie zmian patologicznych. Jednym z poważnych zaburzeń wydzielania śliny jest kserostomia. Każda sytuacja, w której równowaga pomiędzy wydzielaniem śliny a zapotrzebowaniem na nią jest zachwiana, może stanowić problem kliniczny i być źródłem dolegliwości dla pacjenta.
Kserostomię możemy podzielić na prawdziwą oraz rzekomą. Kserostomia prawdziwa jest wywołana zaburzeniami wydzielania śliny na poziomie morfologiczno-tkankowym. Kserostomia rzekoma (objawowa) spotykana jest u pacjentów odczuwających subiektywną suchość i pieczenie błony śluzowej przy prawidłowej czynności sekrecyjnej ślinianek (6-10).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Llena-Puy C: The role of saliva in maintaining oral health and as an aid to diagnosis. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 2006; 11(5): E449-455.
2. Szydlarska D, Grzesiuk W, Kupstas A, Bar-Andziak E: Ślina jako materiał diagnostyczny. Forum Med Rodz 2008; 2(6): 454-464.
3. Skiba M, Kusa-Podkańska M, Wysokińska-Miszczuk J: Wpływ stanu jamy ustnej na jakość życia osób w starszym wieku. Gerontol Pol 2005; 13(4): 250-254.
4. Guzik Ł: Kserostomia – obraz kliniczny i terapia. Forum Med Rodz 2009; 4: 292-296.
5. Guzik Ł, Kamysz E: Kserostomia – więcej niż suchość w jamie ustnej. Farm Pol 2009; 65(6): 411-414.
6. Guggenheimer J, Moore PA: Xerostomia: etiology, recognition and treatment. J Am Dent Assoc 2003; 134(1): 61-69.
7. Nederfors T: Xerostomia and hyposalivation. Adv Dent Res 2000; 14(12): 48-56.
8. Kaczmarek U: Suchość jamy ustnej – etiologia, częstość występowania i rozpoznanie – na podstawie piśmiennictwa. J Stoma 2007; 60(1): 20-31.
9. Fox PC: Dry mouth: managing the symptoms and providing effective relief. J Clin Dent 2006; 17(2): 27-28.
10. Hockstein NG, Samadi DS, Gendron K, Handler SD: Sialorrhea: a management challenge. Am Fam Physician 2004; 69(11): 2628-2634.
11. Neumann-Podczaska A, Wieczorkowska-Tabis K, Grześkowiak E: Interakcje lek-lek w geriatrii. Geriatria 2013; 7: 238-242.
12. Wierucka-Młynarczyk B, Pawliszyn E, Kubicka-Musiał M et al.: Interakcje leków przyjmowanych z powodu chorób jamy ustnej z lekami przyjmowanymi przewlekle u pacjentów w wieku starszym. Farm Przegl Nauk 2008; 4: 8-10.
13. Bogusławska-Kapała A, Piekarska A, Żółtowska A et al.: Ocena występowania wybranych objawów suchości jamy ustnej u pacjentów z przewlekłą postacią choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi (cGvHD). J Stoma 2014; 67(2): 175-194.
14. Sękiewicz A, Pytlakowska A, Borakowska-Siennicka M: Badanie zaburzeń wydzielania śliny u pacjentów leczonych z powodu schorzeń kardiologicznych. Nowa Stomatol 2013; 1: 40-45.
15. Lee E, Lee YH, Kim W, Kho HS: Self-reported prevalence and severity of xerostomia and its related conditions in individuals attending hospital for general health examinations. Int J Oral Maxillofac Surg 2014; 43(4): 498-505.
16. Fox PC, van der Ven PF, Sonie BC et al.: Xerostomia: evaluation of a symptom with increasing significance. J Am Dent Assoc 1985; 110(4): 519-525.
17. Longman LP, Higham SM, Bucknall R et al.: Signs and symptoms in patients with salivary gland hypofunction. Postgrad Med J 1997; 73(856): 93-97.
18. Crogan NL: Managing xerostomia in nursing homes: pilot testing of the sorbet increases salivation intervention. J Am Med Dir Assoc 2011; 12(3): 212-216.
19. Chałas R, Rykwa D, Łabno P: Artificial tears and saliva substitutes. Curr Iss Pharm Med Sci 2012; 25(1): 52-54.