*Grażyna Silska
Konopie (Cannabis L.) jako źródło kanabinoidów stosowanych w terapii
Hemp (Cannabis L.) as a source of cannabinoids used in therapy
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich, Poznań
Dyrektor Instytutu: dr n. ekon. Robert Sobków
Streszczenie
Kanabinoidy to grupa związków występujących naturalnie w roślinach, u zwierząt, człowieka oraz syntetycznych, wykorzystywanych w lecznictwie. Fitokanabinoidy występują głównie w konopiach indyjskich (Cannabis sativa sp. indica) oraz w konopiach siewnych (Cannabis sativa L.). Endokanabinoidy występują w organizmach ludzi i zwierząt, a kanabinoidy syntetyczne zostały otrzymane przez człowieka. Do najważniejszych endokanabinoidów zalicza się anandamid oraz 2-arachidonyloglicerol. Ważnym zagadnieniem jest możliwość stosowania terapii wykorzystującej kanabinoidy z konopi indyjskich (Cannabis sativa var. indica Pers.). Badania naukowe na temat wpływu na organizm człowieka leków powstałych na bazie kanabinoidów lub tzw. marihuany medycznej są trudne do interpretacji, ze względu na wielokierunkowość oddziaływania tych związków, odmienną metodykę badań, różne stężenia związków i inne przyczyny. W lecznictwie z wykorzystaniem kanabinoidów należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ pomimo obiecujących wyników badań w tym zakresie, w większości zostały one przeprowadzone na modelach zwierzęcych.
Summary
Cannabinoids are a group of naturally occurring compounds in plants, animals and in humans. There is also a group of synthetic cannabinoids, used in medicine. Phytocannabinoids are found mainly in hemp (Cannabis sativa L.) in both narcotic and non-narcotic types. Endocannabinoids occur in the bodies of humans and animals while synthetic cannabinoids have been created by humans. The most important endocannabinoids are anandamide and 2-arachidonylglycerol. An important issue is the possibility of using cannabinoids from cannabis (Cannabis sativa L. var. indica Pers.). Research on the effects of drugs based on cannabinoids or so-called medical marijuana on human body is difficult to interpret because of the their multidirectional effects in human body, different test methods, different concentrations of compounds and other causes. Caution should be exercised in the treatment of cannabinoids, because despite promising results in this field, they have been tested mostly in vivo and in vitro, for murine models.
Wstęp
Konopie siewne (Cannabis sativa L., rodzina Cannabaceae Endl.) były od dawna wykorzystywane w Polsce jako cenna roślina przemysłowa, dostarczająca włókna oraz nasion, z których tłoczono olej konopny. Nasiona konopi charakteryzują się korzystnym dla zdrowia składem kwasów tłuszczowych, a olej konopny jest bardzo wartościowy pod względem żywieniowym. Tradycja spożywania nasion konopi jest widoczna na Litwie, gdzie podczas ekspedycji w 2011 roku zebrano nasiona kilku odmian miejscowych (lokalnych) tego gatunku (Cannabis sativa L.) dla Polskiego Banku Nasion, mieszczącego się w IHAR w Radzikowie koło Warszawy.
Konopie były od dawna wykorzystywane przez człowieka także do celów leczniczych, m.in. jako lek na reumatyzm, zaparcia, malarię, jaskrę, astmę oskrzelową, zaburzenia układu rozrodczego kobiet oraz w celu zwalczania bólów reumatycznych, porodowych i pooperacyjnych, ze względu na zawarte w nich kanabinoidy (1, 2). Kanabinoidy są grupą związków występujących naturalnie w roślinach, głównie w konopiach, jak również w organizmach zwierzęcych oraz związkach syntetycznych o znaczeniu farmakologicznym (2). Kanabinoidy dzielimy na: kanabinoidy pochodzenia roślinnego – fitokanabinoidy, kanabinoidy wytwarzane przez organizm zwierząt i człowieka – endokanabinoidy oraz kanabinoidy syntetyczne. Według innych autorów: kanabinoidy są lipofilowymi związkami oddziałującymi z obecnymi w komórkach ssaków receptorami kanabinoidowymi (3).
W Polsce można uprawiać jedynie konopie siewne (Cannabis sativa) po spełnieniu związanych z tym formalności. W ustawodawstwie polskim istnieje natomiast zapis, że ziele konopi innych niż włókniste oraz wyciągi, nalewki farmaceutyczne, a także inne wyciągi z konopi innych niż włókniste oraz żywica konopi innych niż włókniste mogą stanowić surowiec farmaceutyczny, przeznaczony do sporządzania leków recepturowych (4). A zatem w myśl tej ustawy w lecznictwie dopuszczalne jest stosowanie wyłącznie konopi indyjskich (Cannabis sativa, var. indica Pers.), tj. marihuany.
Fitokanabinoidy
Konopie siewne można podzielić na trzy fenotypy: narkotyczny, w którym zawartość Δ9-tetrahydrokanabinolu jest wyższa niż 0,5%, a kanabidiolu niższa niż 0,5%; pośredni, w którym głównym składnikiem jest CBD, ale THC jest również obecny w różnych stężeniach, oraz włóknisty – z niską zawartością THC (5). Konopie włókniste według prawa polskiego (Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii – Dz. U. nr 179, poz. 1485) i prawa unijnego to konopie zawierające poniżej 0,2% Δ9-tetrahydrokanabinolu (5).
Fitokanabinoidy są związkami z grupy terpenoidów fenolowych. Zalicza się do nich ok. 60 substancji występujących w konopiach indyjskich (6). Do tej pory niewiele z tych związków przebadano pod względem właściwości farmakologicznych. Wśród nich znalazły się Δ9-tetrahydrokanabinol (THC) i kanabidiol (CBD).
Potencjał narkotyczny konopi wynika z obecności Δ9-tetrahydrokanabinolu (THC) (5, 7). THC jest wykrywalny w moczu do 12 dni po zażyciu ze względu na długotrwałe krążenie jelitowo-wątrobowe jego metabolitów (3). THC oprócz wywoływania euforii, wykazuje także właściwości przeciwbólowe, przeciwwymiotne, przeciwzapalne oraz przeciwutleniające (3).
Mańkowska i Grabowska (8) informują, że zawartość substancji narkotycznych jest rezultatem interakcji czynników genetycznych oraz warunków środowiska, a także fazy rozwojowej konopi i części tej rośliny. Zawartość THC w zależności od tych czynników może wahać od 0,001 do 5-10%. Również w poszczególnych częściach rośliny występują znaczne różnice zawartości THC: liście i wiechy zawierają ok. 1%, kwiatostan – ok. 3%, a żywica – ok. 5% THC (5). Stężenia poszczególnych kanabinoidów w konopiach zależą także od sposobu prowadzenia uprawy (9). W badaniach 17 odmian konopi, pochodzących z Ukrainy, Francji, Rosji, Rumunii, Holandii, Węgier, Finlandii, Włoch, Chin i Polski, najniższą zawartość THC określono w odmianie Juso-11 z Ukrainy (0,005%), a odmiana Finola z Finlandii miała najwyższą zawartość THC (0,155%) i okazała się odmianą o typie narkotycznym (8). W badaniach 6 odmian konopi włóknistych pochodzących z Rosji, Ukrainy i Chin wykazano istotną różnicę w zawartości THC i CBD, jak również to, że zawartość THC ma istotny wpływ na zawartość CBD (5, 10). Opracowano także sposób określania zdolności konopi do przemian związków kanabinoidowych (11).
Endokanabinoidy i układ endokanabinoidowy
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Szabla M, Kędzierska E. Medyczna marihuana. [W:] Kropiwiec K (red.). Rośliny – przegląd wybranych zagadnień. Tygiel, Lublin 2016; 270-302.
2. Biernacki M, Skrzydlewska E. Metabolizm endokanabinoidów. Post Hig Med Dośw 2016; 70:830-43.
3. Śledziński P, Nowak A, Zeyland J i wsp. Kanabinoidy w medycynie – przegląd zagadnienia. [W:] Kropiwiec K (red.). Rośliny – przegląd wybranych zagadnień. Tygiel, Lublin 2016; 253-69.
4. http://isap.sejm.gov.pl/.
5. Mańkowska G, Luwańska A, Wielgus K i wsp. Ocena zawartości kanabinoidów wybranych odmian konopi. Biul Inst Hod Rośl 2015; 277:89-96.
6. Zakrzeska A, Grędziński T, Kisiel W i wsp. Kanabinoidy a hemostaza. Post Hig Med Dośw 2016; 70:760-74.
7. Mackie F. From active ingredients to the discovery of the targets: the cannabinoid receptors. Chem Biodivers 2007; 4:1693-706.
8. Mańkowska G, Grabowska L. Genetic resources of Cannabis sativa at the Institute of Natural Fibres and Medicinal Plants. Herba Pol 2009; 55(3):178-84.
9. Mechoulam R, Hanus L. Inne rodzaje kanabinoidów. [W:] Castle D (red.). Marihuana i obłęd. MediPage, Warszawa 2013; 22-8.
10. Wielgus K, Przewoźna J, Mańkowska G i wsp. Polimorfizm genu syntazy THCA w zasobach genowych konopi siewnych – Cannabis sativa L. zgromadzonych w Instytucie Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich. Zesz Probl Post Nauk Roln 2010; 555:457-64.
11. Kojoma M, Seki H, Yoshida S i wsp. DNA polymorphisms in the tetradydrocannabinolic acid (THCA) synthase gene in “drug-type” and “fibre-type” Cannabis sativa L. Forensic Sci Int 2006; 159:132-40.
12. Devane WA, Hanus L, Breuer A i wsp. Isolation and structure of a brain constituent that binds to the cannabinoid receptor. Science 1992; 258:1946-9.
13. Di Marzo V, Melck D, Bisogno T i wsp. Endocannabinoids: endogenous cannabinoid receptor ligands with neuromodulatory action. Trends Neurosci 1998; 21:521-8.
14. Rudzińska M, Wąsowicz E. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. [W:] Czapski J, Górecka D (red.). Żywność pro-zdrowotna – składniki i technologia. Wyd Uniw Przyrodn, Poznań 2015; 219-34.
15. Walczewska A, Stępień T, Bewicz-Binkowska D i wsp. Rola kwasu dokozaheksaenowego w czynności komórek nerwowych. Post Hig Med Dośw 2011; 65:314-27.
16. Kozakowski J, Zgliczyński W. Rola układu endokanabinoidowego w patogenezie otyłości. Post Nauk Med 2008; (3):198-202.
17. Tkaczyk M, Florek E, Piekoszewski W. Marihuana i kanabinoidy jako leki. Przegl Lek 2012; 10:1095-7.