Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 3/2010, s. 216-221
Aureliusz Kolonko, *Andrzej Więcek
Zastosowanie badania USG-Doppler u chorych po przeszczepieniu nerki
The utility of Doppler sonography in kidney transplant recipients
Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. med. Andrzej Więcek
Streszczenie
Badanie ultrasonograficzne jest podstawowym badaniem obrazowym u chorych po przeszczepieniu nerki. Ocena hemodynamicznych parametrów przepływu krwi w tętnicy nerkowej oraz w naczyniach segmentowych przeszczepionej nerki za pomocą ultrasonografii dopplerowskiej (USG-Doppler) jest niezwykle przydatną metodą diagnostyczną, która pozwala na nieinwazyjne różnicowanie potencjalnych przyczyn dysfunkcji graftu nerkowego zarówno we wczesnym okresie potransplantacyjnym, jak i w czasie odległej obserwacji. Wraz z ciągłym rozwojem tej metody obrazowania pojawiają się wciąż nowe zastosowania badania USG-Doppler w okresie okołooperacyjnym oraz w diagnostyce późnych powikłań po transplantacji. W niniejszym opracowaniu przedstawiono zagadnienia związane z zastosowaniem badania USG-Doppler u chorych po transplantacji nerki, a w szczególności wskazania do wykonania tego badania, interpretację wyników, jak i ograniczenia tej metody diagnostycznej.
Summary
Ultrasound examination is a widely used first-line imaging technique in kidney transplant recipients. The analysis of blood flow parameters in the main artery and segmental arteries of the kidney graft based on Doppler method is a non-invasive diagnostic measure, which helps to define the reason of graft dysfunction, both in the early postoperative period and during the long-term follow-up. In this report we present the wide range of Doppler sonography application in kidney transplant recipients, taking into account the indications for this diagnostic measure, the interpretation of its results, as well as the specific limitations of the method.



Wstęp
Przeszczepienie nerki jest uważane obecnie za optymalną metodę leczenia chorych z terminalną postacią przewlekłej choroby nerek (1). Wieloletnie przeżycie takiego pacjenta zależy w dużej mierze od zadowalającej czynności przeszczepionej nerki. Dotychczas poznano wiele czynników, które wpływają zarówno na wczesne, jak i odległe przeżycie graftu nerkowego, wśród nich należy wymienić: wiek dawcy i biorcy, liczbę niezgodnych antygenów w układzie HLA, wydłużony czas zimnego niedokrwienia (CIT), obecność cukrzycy, zakażenia wirusem cytomegalii (CMV), a także wystąpienie epizodów ostrego odrzucania lub opóźnionej czynności graftu ( delayed graft function – DGF) (2, 3). Zarówno w pierwszych tygodniach i miesiącach po transplantacji, jak i w okresie odległej obserwacji, pogorszenie czynności wydalniczej przeszczepu może być spowodowane wieloma przyczynami, m.in. procesem ostrego lub przewlekłego odrzucania, powikłaniami naczyniowymi oraz ostrą lub przewlekłą nefrotoksycznością stosowanych leków immunosupresyjnych, zwłaszcza inhibitorów kalcyneuryny ( calcineurin inhibitors – CNI) (4).
Regularnie wykonywane badanie ultrasonograficzne, połączone z dopplerowską oceną przepływu przez naczynia nerki przeszczepionej wraz z zespoleniem naczyniowym (USG-Doppler) należy do standardu diagnostyki u chorych po przeszczepieniu nerki i często umożliwia szybkie postawienie prawidłowego rozpoznania, a co za tym idzie, również rozpoczęcia leczenia przyczynowego. Zaletą badania USG-Doppler jest jego nieinwazyjność i szeroka dostępność, co sprawia, że badanie to można traktować jako tzw. badanie przesiewowe, a w oparciu o wynik tego badania klinicysta może określić konieczność dalszej diagnostyki, np. wykonania angio-TK lub też biopsji przeszczepionej nerki. Istotnym ograniczeniem metody USG-Doppler jest zależność tego badania od doświadczenia osoby wykonującej, jak również długość czasu badania (w celu uzyskania rzetelnych wyników około 20-30 minut).
W ostatnich latach opublikowano wiele prac dokumentujących nie tylko przydatność badania dopplerowskiego w diagnostyce powikłań po transplantacji nerki, ale również jego wartość prognostyczną w ocenie wieloletniego przeżycia przeszczepionego narządu. W niniejszym opracowaniu przedstawiono zagadnienia związane z zastosowaniem badania USG-Doppler u chorych po transplantacji nerki, a w szczególności wskazania do wykonania tego badania, interpretację wyników, jak i ograniczenia tej metody diagnostycznej.
Zastosowanie badania USG-Doppler we wczesnym okresie po transplantacji nerki
Ocenę przepływu krwi w naczyniach nerki przeszczepionej zaczęto wykonywać przed ponad trzydziestu laty, a od kilkunastu lat stanowi ono nieodłączny element diagnostyki potransplantacyjnej. Obecnie zaleca się wykonanie pierwszego badania przepływu u wszystkich chorych już w pierwszych dobach po zabiegu.Badanie to pozwala zazwyczaj na potwierdzenie prawidłowego, równomiernego ukrwienia nerki przeszczepionej, lub też umożliwia szybkie rozpoznanie zamknięcia tętnicy bądź zakrzepicy żyły nerkowej, powodujących potrzebę pilnej interwencji chirurgicznej z próbą przywrócenia drożności naczynia lub eksplantacji narządu. Zatkanie światła tętnicy nerki przeszczepionej spowodowane jest najczęściej z przyczyn technicznych przy wykonaniu zespolenia naczyniowego, bądź też skręceniem tętnicy na skutek nadmiernej ruchomości graftu. Zakrzepica żylna graftu może być następstwem procesu zakrzepowego w naczyniach biodrowych biorcy, uciskiem sąsiadujących tkanek na żyłę nerkową np. u chorych otyłych, na co nakładają się często współwystępujące w mocznicy zaburzenia układu krzepnięcia.
W przypadku wykonania w trakcie zabiegu przeszczepienia niezbędnych rekonstrukcji naczyniowych (najczęściej z uwagi na mnogie naczynia prowadzące do nerki i obecność tętniczek biegunowych) badanie USG-Doppler wspomagane opcją Dopplera mocy ( power doppler) pozwala na rozpoznanie ewentualnej zakrzepicy jednego lub więcej z zespalanych naczyń, co prowadzi do niedokrwienia i w konsekwencji do zawału części miąższu nerkowego.
Istotnych informacji o czynności przeszczepionego narządu we wczesnym okresie po transplantacji dostarcza ocena wartości wskaźników oporu wewnątrznaczyniowego, obliczanych na podstawie spektrum przepływu krwi w tętnicach segmentowych graftu. Wartość wskaźnika pulsacji ( pulsatility index – PI) oraz wskaźnika oporowego ( resistance index – RI) jest obliczana na podstawie prędkości maksymalnej na szczycie skurczu (Vmax) oraz prędkości minimalnej końcoworozkurczowej (Vmin), posługując się następującymi wzorami: PI = 2x(Vmax-Vmin)/Vmax+Vmin; RI = (Vmax-Vmin)/Vmax. Z uwagi na miąższowy, niskooporowy charakter przepływu w naczyniach segmentowych, w warunkach prawidłowych spektrum dopplerowskie jest w nich ciągłe, tzn. przepływ krwi jest obecny zarówno w fazie skurczu serca, jak i na całej długości fazy rozkurczu, a wartości wskaźników oporu utrzymują się w zakresie, odpowiednio, dla PI 0.9-1.5, dla RI 0.6-0.75, przy czym podawane przez różnych autorów normy ustalane są dość arbitralnie (5, 6, 7). Wielkości PI i RI są pochodną stopnia nasilenia obrzęku śródmiąższowego w tkance nerkowej, związanego m.in. z uszkodzeniem niedokrwienno-reperfuzyjnym. Pamiętać jednak należy, że wartości PI i RI mogą być zafałszowane w przypadku bradykardii lub tachykardii obecnej w trakcie wykonywania badania dopplerowskiego (które odpowiednio zawyżają lub zaniżają wartości wskaźników oporu) lub też na skutek nadmiernego ucisku głowicy ultrasonografu (wzrost PI i RI) na położony płytko pod skórą narząd, wszczepiany heterotopowo, tj. do dołu biodrowego. Udowodniony jest również związek pomiędzy wartościami parametrów oporu wewnątrznaczyniowego w nerce przeszczepionej, wiekiem oraz stanem naczyń i zaawansowaniem zmian miażdżycowych dawcy i biorcy. Przy czym, o ile w pierwszym tygodniu po transplantacji korelacja ta dotyczy najczęściej wieku dawcy (8), to już w badaniu wykonywanym bezpośrednio przed wypisaniem chorego ze szpitala, stwierdzono korelację RI z wiekiem biorcy (9, 10, 11) oraz prędkością fali tętna, grubością kompleksu warstwa wewnętrzna i warstwa środkowa ściany naczyniowej i ciśnieniem tętna biorcy (12). Zależność tę w późniejszym okresie po transplantacji potwierdzili również inni autorzy (13, 14).
Na kształt fali Dopplera, i co za tym idzie, na wartość PI i RI w początkowym okresie po transplantacji, ma również wpływ wiele czynników, przede wszystkim współistniejące ostre odrzucanie ( acute rejection – AR) lub ostra martwica cewek nerkowych ( acute tubular necrosis – ATN), a także znaczny ucisk tkanki nerkowej w przypadku dużego stopnia zastoju moczu w układzie kielichowo-miedniczkowym graftu lub obecności zbiornika okołonerkowego – krwiak, limfocele, zaciek moczowy. Wszystkie te przyczyny wywołują znaczny wzrost PI oraz RI w naczyniach segmentowych i płatowych, co powoduje, że podejmowane wcześniej próby różnicowania tych patologii, a zwłaszcza odróżnienia AR od ATN, jedynie na podstawie badania dopplerowskiego, pomimo niektórych obiecujących doniesień nie przyniosły oczekiwanych rezultatów (15, 16) i nadal badaniem referencyjnym w tych przypadkach pozostaje biopsja nerki (6, 17, 18).
Postulowany przez niektórych autorów wzrost wartości RI bezpośrednio po podaniu inhibitora kalcyneuryny (19, 20) nie został potwierdzony w innych pracach (21, 22). Opisano natomiast manifestację ostrej nefrotoksyczności CNI w badaniu dopplerowskim. Takim przykładem może być wystąpienie wstecznego przepływu krwi w fazie rozkurczowej, korelującego z cechami nefrotoksyczności opisywanymi w bioptacie i jego ustąpienie po obniżeniu dawki leku (23). Z kolei pacjenci przewlekle leczeni CNI charakteryzują się wyższymi wartościami RI w porównaniu do chorych nie otrzymujących CNI (24). Efekt ten jest bardziej widoczny u chorych leczonych cyklosporyną niż po zastosowaniu takrolimusu (25).
W tym miejscu wspomnieć należy o pewnych sytuacjach klinicznych, w których użyteczność wskaźnika oporu jest znacznie ograniczona, przede wszystkim w przypadku obecności w tętnicach segmentowych graftu nieciągłego spektrum przepływu krwi w części lub w całości fazy rozkurczowej.Taki obraz fali Dopplera po transplantacji obserwujemy niemal wyłącznie u 25-30% chorych z opóźnioną czynnością wydalniczą graftu, spowodowaną najczęściej przez ATN. Chorzy ci wymagają kontynuacji dializoterapii przez okres kilku lub kilkunastu dni, do czasu regeneracji uszkodzonego nabłonka cewkowego i zwiększenia diurezy. W zależności od wielkości ubytku przepływu w fazie rozkurczowej rokowanie u poszczególnych chorych z nieciągłym przepływem krwi bywa odmienne, ale prędkość końcoworozkurczowa Vmin wynosi u wszystkich chorych zero, a obliczona wartość RI = 1.0. Aby skwantyfikować proporcje czasu, w którym krew tętnicza płynie przez naczynie segmentowe, do czasu całego cyklu sercowego, zaproponowano wprowadzenie wskaźnika czasu przepływu ( flow time index – FTI), obliczanego według wzoru: FTI [%] = czas przepływu krwi/czas cyklu serca x 100 (26). Wykazano istnienie znamiennej ujemnej korelacji FTI z czasem trwania ATN (26). Z kolei w niedawno opublikowanej pracy (27) Ba i wsp. wykazano, że stężenie kreatyniny w surowicy po 3 i 24 miesiącach od transplantacji było znamiennie wyższe u chorych, u których w ciągu pierwszych trzech dni po zabiegu obserwowano nieciągłe spektrum przepływu krwi w naczyniach przeszczepionej nerki.
Osobnego omówienia wymaga przydatność ultrasonografii dopplerowskiej w wykrywaniu obecności przetok tętniczo-żylnych w obrębie przeszczepionej nerki. Przetoki takie są najczęściej powikłaniem biopsji cienkoigłowej wykonywanej bądź rutynowo przed wszczepieniem narządu, bądź w przypadku diagnostyki powikłań po zabiegu transplantacji, choć mogą też być wynikiem anomalii naczyniowych obecnych w narządzie już przed pobraniem. Przetoka tętniczo-żylna daje charakterystyczny obraz turbulentnego przepływu wykraczającego poza normalny obrys naczynia (na skutek drgań otaczających je tkanek) z niespotykaną zwykle w obrębie nerki wysoką prędkością niskooporowego przepływu w zaopatrującej tętnicy i arterializacją spektrum w żyle odprowadzającej (7). Większość przetok będących następstwem biopsji ulega samoistnemu zamknięciu (28, 29) i nie wymaga leczenia operacyjnego, lecz jedynie okresowego monitorowania za pomocą sonografii dopplerowskiej. W przypadku gdy istnieją przesłanki, że przetoka ma związek z pogorszeniem czynności wydalniczej graftu, krwiomoczem lub trudnym do opanowania nadciśnieniem tętniczym, wskazana jest jej embolizacja (7, 29, 30) lub leczenie operacyjne (31).
Jak wynika z powyższego omówienia, badanie USG-Doppler jest bardzo użytecznym narzędziem diagnostycznym, umożliwiającym nieinwazyjne i precyzyjne różnicowanie przyczyn nieoptymalnej czynności nerki przeszczepionej we wczesnym okresie po zabiegu transplantacji. Z tego też powodu zaleca się rutynowe jego powtarzanie w odstępach 5-7 dni u chorych z zadowalającą czynnością przeszczepu (obecność dużej diurezy, stopniowe obniżanie się stężenia kreatyniny w surowicy), a u pozostałych chorych (zwłaszcza z oligurią i koniecznością kontynuacji dializoterapii po przeszczepieniu) wydaje się celowe powtórzenie badania już po 2-3 dniach w celu oceny ewolucji spektrum dopplerowskiego, a także przed podjęciem decyzji o potrzebie wykonania biopsji narządu. Badanie to należy również wykonać w pierwszej kolejności w każdym przypadku niewyjaśnionego pogorszenia czynności wydalniczej graftu.
Zastosowanie badania USG-Doppler w późnym okresie potransplantacyjnym

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

29

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

69

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

129

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 78 zł
Piśmiennictwo
1. Wolfe RA, Ashby VB, Milford EL et al.: Comparison of mortality in all patients on dialysis, patients on dialysis awaiting transplantation, and recipients of a first cadaveric transplant. N Engl J Med 1999; 341: 1725-1730.
2. McLaren AJ, Jassem W, Gray DW et al.: Delayed graft function: risk factors and the relative effects of early function and acute rejection on long-term survival in cadaveric renal transplantation. Clin Transplant 1999; 13: 266-272.
3. Siddiqi N, McBride MA, Hariharan S: Similar risk profiles for post-transplant renal dysfunction and long-term graft failure: UNOS/OPTN database analysis. Kidney Int 2004; 65: 1906-1913.
4. Magee CC, Ansari MJ, Milford EL: Clinical management. In: Brenner BM, Levine SA (editors). Brenner and Rector's The kidney. Philadelphia, PA; Saunders Elsevier, 8th Ed. 2008; 2142-2145.
5. van Leeuwen MS, Hene RJ, Muller AF et al.: Clinical value of Doppler ultrasound in the first two months after kidney transplant. Eur J Radiol 1992; 14: 26-30.
6. Friedewald SM, Molmenti EP, Friedewald JJ et al.: Vascular and nonvascular complications of renal transplants: sonographic evaluation and correlation with other imaging modalities, surgery, and pathology. J Clin Ultrasound 2005; 33: 127-139.
7. Jimenez C, Lopez MO, Gonzalez E, Selgas R: Ultrasonography in kidney transplantation: values and new developments. Transplant Rev 2009; 23: 209-213.
8. Chudek J, Kolonko A, Król R et al.: Charakterystyka wewnątrznerkowych parametrów przepływu ocenianych metodą doplerowską u chorych po przeszczepie nerki we wczesnym okresie potransplantacyjnym. Ultrasonografia 2005; 22: 86-91.
9. Chudek J, Kolonko A, Król R et al.: The intrarenal vascular resistance parameters measured by duplex Doppler ultrasound shortly after kidney transplantation in patients with immediate, slow, and delayed graft function. Transplant Proc 2006; 38: 42-45.
10. Saracino A, Santarsia G, Latorraca A and Gaudiano V: Early assessment of renal resistance index after kidney transplant can help predict long-term renal function. Nephrol Dial Transplant 2006; 21: 2916-2920.
11. Nezami N, Tarzamni MK, Argani H, Nourifar M: Doppler ultrasonographic indices after renal transplantation as renal function predictors. Transplant Proc 2008; 40: 94-99.
12. Schwenger V, Keller T, Hofmann N: Color Doppler indices of renal allografts depend on vascular stiffness of the transplant recipients. Am J Transplant 2006; 6: 2721-2724.
13. Vallejos A, Alperovich G, Moreso F et al.: Resistive index and chronic allograft nephropathy evaluated in protocol biopsies as predictors of graft outcome. Nephrol Dial Transplant 2005; 20: 2511-2516.
14. Heine GH, Gerhart MK, Ulrich C et al.: Renal Doppler resistance indices are associated with systemic atherosclerosis in kidney transplant recipients. Kidney Int 2005; 68: 878-885.
15. Allen KS, Jorkasky DK, Arger PH et al.: Renal allografts: prospective analysis of Doppler sonography. Radiology 1988; 169: 371-376.
16. Alvarez G, Gonzalez-Molina M, Cabello M, Gomez A: Pulsed and continuous Doppler examination of renal dysfunction after kidney transplantation. Eur J Radiol 1991; 12: 108-112.
17. Sharma AK, Rustom R, Evans A et al.: Utility of the serial Doppler ultrasound scans for the diagnosis of acute rejection in renal allografts. Transpl Int 2004; 17: 138-144.
18. Bohmig GA, Regele H, Horl WH: Protocol biopsies after kidney transplantation. Transpl Int 2005; 18: 131-139.
19. Di Palo FQ, Rivolta R, Elli A et al.: Effect of cyclosporin A on renal cortical resistances measured by color Doppler flowmetry on renal grafts. Nephron 1993; 65: 240-244.
20. Weingart C, Leingartner T, Bergler T et al.: Increase in renal vascular resistance after intake of cyclosporin A and tacrolimus and reversal by nitroglycerin spray: a study in patients with stable renal allograft function. Int J Clin Pharmacol Ther 2006; 44: 422-427.
21. Heine GH, Girndt M, Sester U, Kohler H: No rise in renal Doppler resistance indices at peak serum levels of cyclosporin A in stable kidney transplant patients. Nephrol Dial Transplant 2003; 18: 1639-1643.
22. Covic A, Mardare N, Gusbeth-Tatomir P et al.: Acute effect of CyA A (Neoral) on large artery hemodynamics in renal transplant patients. Kidney Int 2005; 67: 732-737.
23. Boger CA, Rummele P, Mihatsch MJ et al.: Reverse diastolic intrarenal flow due to calcineurin inhibitor (CNI) toxicity. Am J Transplant 2006; 6: 1963-1967.
24. Lee P-C, Lee C-Y, Hu R-H et al.: Intrarenal vascular resistance parameters in kidney transplant patients receiving inhibitor-based or sirolimus-based regimens. Nephrol Dial Transplant 2009; Dec 29. Epub ahead of print.
25. Radermacher J, Meiners M, Bramlage C et al.: Pronounced renal vasoconstriction and systemic hypertension in renal transplant patients treated with cyclosporin A versus FK 506. Transpl Int 1998; 11: 3-10.
26. Kolonko A, Chudek J, Więcek A: Prediction of the severity and outcome of acute tubular necrosis based on continuity of Doppler spectrum in the early period after kidney transplantation. Nephrol Dial Transplant 2009; 24: 1631-1635.
27. Ba S, Halimi J-M, Al-Najjar A et al.: Prognostic value of absent end-diastolic flow within the first week following renal transplantation. Transplant Proc 2009; 41: 645-647.
28. Schwarz A, Hiss M, Gwinner W et al.: Course and relevance of arteriovenous fistulas after renal transplant biopsies. Am J Transplant 2008; 8: 826-831.
29. Libicher M, Radeleff B, Grenacher L et al.: Interventional therapy of vascular complications following renal transplantation. Clin Transplant 2006; 20: 55-59.
30. Loffroy R, Guiu B, Lambert A et al.: Management of post-biopsy renal allograft arteriovenous fistulas with selective arterial embolisation: immediate and long-term outcomes. Clin Radiol 2008; 63: 657-665.
31. Harrison KL, Nghiem HV, Coldwell DM, Davis CL: Renal dysfunction due to an arteriovenous fistula in a transplant recipient. J Am Soc Nephrol 1994; 5: 1300-1306.
32. Krumme B: Renal Doppler sonography – update in clinical nephrology. Nephron Clin Pract 2006; 103: c24-c28.
33. Bruno S, Remuzzi G, Ruggenenti P: Transplant renal artery stenosis. J Am Soc Nephol 2004; 15: 134-141.
34. Król R, Ziaja J, Chudek J et al.: Iliac artery stenosis as a cause of posttransplant renovascular hypertension: report of two cases. Ann Transplant 2005; 10: 66-69.
35. Grenier N, Douws C, Morel D et al.: Detection of vascular complications in renal allografts with color Doppler flow imaging. Radiology 1991; 178: 217-223.
36. Zupunski A, Buturovic-Ponikvar J: Duplex-Doppler long-term follow-up of renal transplant artery stenosis: case controlled study. Ther Apher Dial 2005; 9: 265-269.
37. Hariharan S, McBride MA, Cherikh WS et al.: Post-transplant renal function in the first year predicts long-term kidney transplant survival. Kidney Int 2002; 62: 311-318.
38. Humar A, Johnson EM, Payne WD et al.: Effect of initial slow graft function on renal allograft rejection and survival. Clin Transplant 1997; 11: 623-627.
39. Johnston O, O'Kelly P, Spencer S et al.: Reduced graft function (with or without dialysis) vs. immediate graft function – a comparison of long-term renal allograft survival. Nephrol Dial Transplant 2006; 21: 2270-2274.
40. Kahraman S, Genctoy G, Cil B et al.: Prediction of renal allograft function with early Doppler ultrasonography. Transplant Proc 2004; 36: 1348-1351.
41. Akgul A, Ibis A, Sezer S et al.: Early assessment of renal resistance index and long-term renal function in renal transplant recipients. Renal Failure 2009; 31: 18-24.
42. Radermacher J, Mengel M, Ellis S et al.: The renal arterial resistance index and renal allograft survival. N Engl J Med 2003; 349: 115-124.
43. Scholbach T, Girelli E, Scholbach J: Dynamic tissue perfusion measurement: a novel tool in follow-up of renal transplants. Transplantation 2005; 79: 1711-1716.
44. Scholbach T, Girelli E, Scholbach J: Tissue pulsatility index: a new parameter to evaluate renal transplant perfusion. Transplantation 2006; 81: 751-755.
45. Schwenger V, Hinkel U-P, Nahm A-M et al.: Real-time contrast-enhanced sonography in renal transplant recipients. Clin Transplant 2006; 20: 51-54.
46. Schwenger V, Korosoglou G, Hinkel P et al.: Real-time contrast-enhanced sonography of renal transplant recipients predicts chronic allograft nephropathy. Am J Transplant 2006; 6: 609-615.
47. Fischer T, Filimonow S, Dieckhofer J et al.: Improved diagnosis of early kidney allograft dysfunction by ultrasound with echo enhancer – a new method for the diagnosis of renal perfusion. Nephrol Dial Transplant 2006; 21: 2921-2929.
48. Lisik W, Gontarczyk G, Kosieradzki M et al.: Intraoperative blood flow measurements in organ allografts can predict postoperative function. Transplant Proc 2007; 39: 371-372.
49. Kolonko A, Król R, Chudek J et al.: Intraoperative and postoperative resistant indices measured by Doppler method as predictors of early kidney allograft function. Abstrakt nr MP496 na XLV kongresie ERA-EDTA, 10-13 maja 2008, Stockholm.
otrzymano: 2010-01-21
zaakceptowano do druku: 2010-02-19

Adres do korespondencji:
*Andrzej Więcek
Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii
ul. Francuska 20/24, 40-027 Katowice
tel.: (32) 255-26-95, fax: (32) 255-37-26
e-mail: awiecek@spskm.katowice.pl

Postępy Nauk Medycznych 3/2010
Strona internetowa czasopisma Postępy Nauk Medycznych