Alina Dobrzańska, Bronisława Tymolewska-Niebuda, Katarzyna Lesińska
Rola żywienia w zapobieganiu osteoporozie
The role of nutrition in prevention of osteoporosis
Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, SGGW, Warszawa
Katedra Dietetyki i Żywności Funkcjonalnej
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Janusz Keller
Streszczenie
Our prevailing examinations of level and structure of nutrition of children and youth from the schools of Warsaw indicate on the insufficient supply of the calcium sources in the meals. The intake of calcium interacts with bone turnover and bone density. The own propositions of menus and daily rations were elaborated in the aspects of the prevention of osteoporosis.
The energetic and nutritional values were conformable with the polish norms as well as the relations of calcium to phosphorus. Rational patterns of nutrition could be profitable for the increase of peak mass indices of bones.
WSTĘP
Osteoporoza jest układową chorobą szkieletu, charakteryzującą się niską masą kości, zaburzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej i w konsekwencji większą jej łamliwością.
Światowa Organizacja Zdrowia zalicza osteoporozę do chorób cywilizacyjnych. Na częstość występowania osteoporozy wywiera wpływ wiele czynników ryzyka jak płeć, rasa, wiek, sposób żywienia i aktywność fizyczna.
Kości zbudowane są w 70% ze składników nieorganicznych i w 30% z organicznych. Całkowitą zawartość wapnia w organizmie człowieka ocenia się na 1000-1500 g z tego 99% zdeponowanych jest w tkance kostnej. W tkance kostnej znajduje się ponadto 88% zasobów fosforu, 50% magnezu i 9% wody.
Część organiczną kości stanowi macierz utkana z włókien kolagenowych w 95% i białek niekolagenowych w 5%. O przebudowie – remodelacji tkanki kostnej decydują znajdujące się w niej komórki, osteoklasty, osteoblasty i osteocyty. Wzajemne relacje osteoblastów i osteoklastów w procesie tworzenia się nowej kości nazywamy „sprzęganiem”, niestety w osteoporozie dochodzi do „rozprzęgania” kościotworzenia.
Ilosć masy kostnej zależna jest od wieku badanego. Około 90% masy kostnej formuje się do 20 roku życia, pozostałe 10% do 35 roku życia, osiągając masę szczytową (peak bone mass).
Od 35-40 roku życia następuje już ciągły ubytek tkanki kostnej, który jest wynikiem obniżania gęstości kości. Początkowo obniżanie masy kostnej jest dość wolne, wynosi około 1% rocznie, w wieku starszym, szczególnie u kobiet po menopauzie trwa przyspieszony ubytek masy kostnej, sięgający 4-8% rocznie.
Oznaczenia densytometryczne umożliwiły powtarzalne określenie gęstości masy kostnej BMD – Bone Mineral Density, wyrażone w g/cm², jak też obliczenie zawartości składników mineralnych w kości BMC – Bone Mineral Content, wyrażone w g/cm³.
Metody densytometryczne dzięki wspomnianej czułości i swoistości znajdują zastosowanie w diagnostyce i monitorowaniu wyników leczenia.
W zapobieganiu i leczeniu osteoporozy ważnym jest unikanie i eliminacja czynników ryzyka, których wpływ przyspiesza ubytek masy kostnej.
Nieruchliwy tryb życia, okresowe unieruchomienie wskutek przewlekłej choroby znacząco wpływają na ubytek masy kostnej i przyspieszają osteoporozę. Codzienna aktywność fizyczna indukuje wytwarzanie bodźcotwórczych prądów piezoelektrycznych, uczestniczących w przebudowie kości, gdzie nacisk stymuluje tworzenie, a bezczynność aktywizuje resorbcję. Podobnie do immobilizacji przebywanie w warunkach nieważkości w czasie lotów kosmicznych, indukuje wzrost resorbcji kości. Silniejszym stymulatorem osteogenezy jest wysiłek wykonywany w pozycji pionowej, aniżeli w poziomej.
Właściwe żywienie z codziennym udziałem produktów żywnościowych będących źródłem wapnia, okresowe stosowanie witaminy D i jej metabolitów, które zwiększają wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego wywiera korzystny wpływ na przebudowę i mineralizację tkanki kostnej. Dzienne zapotrzebowanie na wapń w okresie wzrostu układu kostnego wynosi 1000-1200 mg, w okresie inwolucji kośćca i w okresie leczenia osteoporozy – 1500 mg/dziennie.
CEL PRACY
Na podstawie przeprowadzonych badań dzieci i młodzieży w wieku szkolnym oraz młodzieży akademickiej, stwierdzono niedobory wapnia w dziennym wyżywieniu. Zgodnie z zaleceniami norm krajowych opracowano jadłospisy i dzienne racje pokarmowe* dla poszczególnych grup wieku i płci dzieci i młodzieży w których stosunek wapnia do fosforu jest optymalny jak 1,5:1 w aspekcie prewencji osteoporozy układu kostnego.
MATERIAŁ I METODY BADAŃ
Badaniami oceny sposobu żywienia objęto 53 dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 23 lat, oraz 70 studentów SGGW w wieku od 19 do 25 lat. Zastosowano metodę jakościową według Szewczyńskiego i wsp. (4) oraz metodę ilościową oceny sposobu żywienia w ciągu trzech kolejnych dni według de Groot i van Staveren (1). Obliczono wartość energetyczną i odżywczą badanych racji pokarmowych korzystając z tabel składu i wartości odżywczej produktów spożywczych według Łoś-Kuczery i Piekarskiej (2) oraz Nadolnej i wsp. (3). W obliczeniach uwzględniono 10% straty talerzowe oraz straty witamin związane z obróbką termiczną.
WYNIKI BADAŃ I ICH OMÓWIENIE
W przeprowadzonej ocenie wyżywienia dzieci i młodzieży stwierdzono niską częstotliwość spożycia mleka i przetworów mlecznych będących źródłem podstawowym wapnia w żywieniu badanych.
Opracowano 10 tygodniowych jadłospisów dla dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 25 lat zgodnie z zaleceniami norm krajowych (7) oraz z zachowaniem prawidłowego stosunku wapnia do fosforu w dziennych racjach pokarmowych. Głównym źródłem wapnia były mleko i przetwory mleczne (5, 6).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. De Groot C.P., van Staveren W.A.: A European collaborative study in cooperation with WHO SPRA and IUNS Committe. Euronut Report 11, Wageningen, 1998. 2. Łoś-Kuczera M., Piekarska J.: Skład i wartość odżywcza produktów spożywczych. PZWL, Warszawa, 1988. 3. Nadolna I. i wsp.: Potrawy, skład i wartość odżywcza IŻŻ, Warszawa, 1994. 4. Szewczyński J., Ostrowska A. et al.: Assessment of diets of medical students. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 1990, X, 1, 38. 5. Szponar L.: Żywienie w osteoporozie. Terapia. 1997,10, 28. 6. Tymolewska B. i wsp.: Wskazania optymalnego żywienia dzieci i młodzieży z rozpoznaniem osteoporozy. Wyd. SGGW. Monografia. Warszawa, 2000. 7. Ziemlański S. i wsp.: Normy żywienia dla ludności Polski. Żywienie Człowieka i Metabolizm. 1997, 4, 5, 6.
*Opracowane, modelowe dzienne racje pokarmowe są do wglądu u Autorów.
